Żyzność gleby – element skutecznej strategii rolniczej

Żyzność gleby stanowi podstawowy miernik jej jakości, definiowany jako jej zdolność do zaspokajania potrzeb roślin. W praktyce oznacza to dostarczanie roślinom niezbędnych składników pokarmowych, wody, powietrza oraz odpowiednich warunków cieplnych. Wyższa żyzność gleby pozwala rolnikom osiągać optymalne plony przy minimalnych nakładach na nawozy mineralne, ochronę roślin i uprawę gleby. Tym samym żyzność jest kluczowym czynnikiem determinującym opłacalność produkcji rolnej.

Jednak intensywne rolnictwo konwencjonalne w ostatnich dekadach przyczyniło się do utraty żyzności wielu gleb, wskutek np. oddzielenia produkcji roślinnej od zwierzęcej, co spowodowało rzadsze stosowanie nawozów organicznych, niezbędnych dla utrzymania materii organicznej i obiegu składników odżywczych w glebie. Ponadto, uproszczone zmianowanie roślin oraz nadmierne wykorzystywanie biomasy, jak np. słomy na cele energetyczne, dodatkowo pogłębiły problem.

Aby zatrzymać degradację gleb, niezbędna jest edukacja oraz nowe podejście do zarządzania żyznością gleby. Infografika opracowana przez Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności przedstawia kompleksowe podejście do tematu, uwzględniając cztery kluczowe kategorie wpływające na jakość gleby:

1. Żyzność chemiczna – obejmuje pH gleby, zasobność w makro- i mikroelementy, pojemność sorpcyjną oraz obecność substancji toksycznych. Wysoka żyzność chemiczna zapewnia odpowiednią ilość składników odżywczych dla roślin.
2. Żyzność fizyczna – dotyczy struktury gleby i podglebia, stosunków wodno-powietrznych oraz obecności mikroorganizmów. Dobre parametry fizyczne gleby, takie jak przepuszczalność wody czy optymalna gęstość, wspierają zdrowy rozwój korzeni i procesy glebowe.
3. Żyzność wodna – odnosi się zdolności gleby do retencji wody, jej podsiąkania oraz infiltracji. Zawartość materii organicznej i lokalne warunki wodne mają tutaj decydujące znaczenie, szczególnie w kontekście zmieniającego się klimatu.
4. Żyzność biologiczna – wynikająca z aktywności mikroorganizmów, procesów rozkładu materii organicznej oraz obecności roślin poplonowych. Jest ona szczególnie ważna dla regeneracji gleby i utrzymania jej naturalnych funkcji.

Intensywne rolnictwo, w połączeniu z niewłaściwymi praktykami, prowadzi do powstania „spirali utraty żyzności” gleb. Wywożenie biomasy, zubożenie rodzaju i ilości mikroorganizmów oraz nadmierne nawożenie mineralne przyczyniają się do przyspieszonej mineralizacji materii organicznej i utraty cennej próchnicy. W efekcie gleby stają się mniej produktywne i wymagają coraz większych nakładów na ich odżywianie i ochronę. Z pomocą nowych technik, takich jak precyzyjne dozowanie nawozów, innowacyjne technologie cyfrowe, przy prawidłowym zmianowaniu roślin, problem ten można skutecznie ograniczyć.

"Materia organiczna gleby odgrywa szczególnie ważną rolę w poprawie retencji wody oraz tworzeniu optymalnych warunków dla wzrostu roślin. Jej jakość i ilość determinują opłacalność i stabilność produkcji rolnej.” – podkreśla dr inż. Jerzy Próchnicki, Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności.

Długoterminowa żyzność gleby wymaga zrozumienia i zintegrowanego zarządzania czterema rodzajami żyzności. Dbałość o strukturę gleby, zawartość materii organicznej i rozwój organizmów glebowych to fundamenty budowania zdrowych, produktywnych gleb.

Kampania promująca cyfryzację w rolnictwie, realizowana w ramach projektu Partners for International Business (PIB) „Soil Improvement Poland”, ma na celu zwiększenie świadomości i edukację w zakresie nowoczesnych technologii rolniczych oraz przyczynić się do poprawy jakości gleb i zwiększenia efektywności produkcji. Więcej informacji oraz materiały edukacyjne dostępne są na stronie www.polskiegleby.pl .