Najwięcej sięgających po psychotropy w Polsce. Tak, to w naszym regionie

Starzejące się społeczeństwo, niedostateczna sieć wsparcia dla osób starszych i z niepełnosprawnościami, a także alarmujący wzrost problemów psychicznych to tylko niektóre z wniosków raportu za 2024 rok.

Województwo kujawsko-pomorskie systematycznie traci mieszkańców. W ciągu pięciu lat ubyło ponad 76 tysięcy osób. W połączeniu z ujemnym przyrostem naturalnym i malejącym współczynnikiem dzietności (zaledwie 1,13 w 2023!) oznacza, że region kurczy się i starzeje w zastraszającym tempie.

Liczba osób w wieku poprodukcyjnym to już 23 proc. populacji. W 2023 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało ponad 40 seniorów, co stanowi wzrost o prawie jeden punkt procentowy w ciągu roku.

Mieszkańcy naszego regionu żyją średnio krócej niż reszta krajowej populacji. Wskaźnik przeciętnego dalszego życia kobiet (81,3 lat) ulokował nas na 14 pozycji pośród pozostałych województw w kraju. Z kolei wskaźnik przeciętnego dalszego życia mężczyzn (74,1) - na 11 pozycji.

Dostęp do specjalistycznej opieki geriatrycznej jest mocno ograniczony, a połowa świadczeń koncentruje się w Bydgoszczy. To sprawia, że wielu seniorów w pozostałych częściach województwa pozostaje bez odpowiedniego wsparcia.

Rosnąca liczba osób starszych zmusza samorządy do zapewnienia opieki. Co prawda wzrasta liczby gmin oferujących usługi opiekuńcze czy teleopiekę (już 67 proc. gmin), dostępność wciąż jest niewystarczająca. Mniej niż połowa gmin oferuje opiekę wytchnieniową, a usługi transportowe dla osób niesamodzielnych są dostępne w zaledwie 44 proc. gmin. Co gorsza, liczba dziennych domów pomocy i klubów seniora, choć rosnąca, nadal nie pokrywa wszystkich potrzeb, a po 2024 roku nawet odnotowano spadek liczby klubów dla seniorów. Do tego po zakończeniu finansowania projektowego ośrodki często zawieszają działalność.

Wzrost liczby osób z niepełnosprawnościami nie idzie w parze z rozwojem infrastruktury wspierającej. Liczba warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywności zawodowej pozostaje na tym samym poziomie (odpowiednio 37 i 9 placówek). Choć wzrosła liczba klubów integracji społecznej (do 29 w 2024), to wciąż za mało, aby sprostać potrzebom.

Nadal nie są powszechne usługi asystenckie, choć realizuje je coraz więcej gmin i organizacji pozarządowych. Relatywnie niewiele powiatów realizuje program „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnościami”.

Pilnej zmiany wymaga sytuacja rodzin i dzieci w województwie. Mimo wzrostu liczby zatrudnionych asystentów rodziny (do 248 w 2024 r. w 137 gminach), aż 7 gmin wciąż nie realizuje tego prawnego obowiązku. Ponadto, w 90 gminach (63 proc.) zatrudniony jest tylko jeden asystent, co utrudnia efektywną pracę z rodzinami w trudnościach.

Zarówno liczba żłobków, jak i odsetek dzieci objętych opieką żłobkową systematycznie rosną, co jest pozytywnym trendem. Jednakże, istnieją znaczące dysproporcje regionalne w dostępie do opieki żłobkowej, z powiatami lipnowskim, grudziądzkim i chełmińskim na najniższych pozycjach. Podobnie sytuacja wygląda z edukacją przedszkolną – mimo ogólnego wzrostu odsetka dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, powiaty takie jak grudziądzki, toruński i włocławski nadal wykazują najniższy poziom dostępu.

W całym województwie doliczono się w 2024 zaledwie 65 placówek wsparcia dziennego. Funkcjonowały one tylko w 31 ze 144 gmin województwa. To oznacza, że znacząca część dzieci i młodzieży nie ma dostępu do niezbędnego wsparcia pozaszkolnego.

Cieszyć musi wzrost zarówno liczby rodzin zastępczych, jak i dzieci w pieczy (łącznie 5067 dzieci w 2024 r.), choć nadal widoczne są jednak dysproporcje regionalne. Rosnąca liczba placówek opiekuńczo-wychowawczych (do 96 w 2024 r.) może wskazywać na niewystarczający rozwój rodzinnych form opieki, co jest niepokojące w kontekście promowania rodzinnych środowisk dla dzieci.

Raport ROPS alarmuje o dramatycznym wzroście problemów ze zdrowiem psychicznym w regionie. Liczba osób z zaburzeniami psychicznymi, które podjęły leczenie ambulatoryjne, wzrosła, a w 2023 roku ponad 50 tysięcy pacjentów otrzymało świadczenia z rozpoznaniem depresji. W 2023 roku województwo kujawsko-pomorskie miało najwyższy w Polsce odsetek osób, które zrealizowały receptę na refundowany lek przeciwdepresyjny (6,3 proc.).

Mimo wzrostu liczby zespołów leczenia środowiskowego i liczby pacjentów objętych opieką środowiskową, oraz wzrostu liczby gmin realizujących specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, liczba środowiskowych domów samopomocy w 2024 roku spadła.