Budżet pod lupą NIK. Tylko z pozoru wszystko się zgadza
NIK: znaczna część wydatków publicznych jest finansowana poza budżetem
Wyniki kontroli budżetowej
W ramach analizy budżetu państwa na 2024 rok, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła 182 kontrole jednostkowe, formułując 216 ocen. Jak wynika z raportu opublikowanego na stronach Sejmu, 63,9% kontroli zakończyło się oceną pozytywną. To wzrost o 3,5 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 2023, choć nadal niższy niż w latach 2021-2022.
NIK zauważa, że po raz pierwszy od czterech lat zmniejszył się udział ocen negatywnych. W poprzednich latach udział ten systematycznie wzrastał, a w 2023 roku co dwudziesta ocena była negatywna. W 2024 roku negatywnie oceniono działalność 3,7% jednostek, a żaden z dysponentów części budżetowych nie otrzymał oceny negatywnej, co stanowi poprawę w porównaniu z rokiem ubiegłym.
Jednostki z negatywną oceną
W trakcie kontroli budżetowej na 2024 rok negatywnie oceniono działalność kilku jednostek, w tym Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego, Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka oraz Instytutu Finansów. Warto podkreślić, że Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych otrzymała negatywną ocenę również w poprzednim roku.
NIK podkreśla, że sprawozdanie z wykonania budżetu nie w pełni odzwierciedla rzeczywisty stan finansów publicznych. Działania podjęte na etapie opracowania projektu ustawy budżetowej na 2024 rok były niewystarczające, aby przywrócić budżetowi państwa jego centralną rolę w planowaniu finansowym. Około 157 mld zł wydatków publicznych miało być finansowanych z funduszy Banku Gospodarstwa Krajowego, co budzi obawy o przejrzystość finansów publicznych.
Finansowanie poza budżetem
W 2024 roku nie utworzono żadnego nowego funduszu w Banku Gospodarstwa Krajowego, a jeden z istniejących został zlikwidowany. Wpłaty i dotacje z budżetu państwa do tych funduszy wyniosły 33 mld zł, co stanowiło 22,3% ich wpływów. Były one o 10,6 mld zł wyższe niż rok wcześniej, a ich udział we wpływach funduszy wzrósł o 5,1 punktu procentowego.
NIK zwraca uwagę, że finansowanie znacznej części zadań publicznych za pomocą funduszy Banku Gospodarstwa Krajowego narusza zasady jedności i zupełności budżetu oraz przejrzystości finansów publicznych. W rezultacie wynik budżetu państwa za 2024 rok nie w pełni odzwierciedla stan nierównowagi finansowej państwa.
