Emeryci czerwcowi dostaną wyrównanie. Komu ZUS przeliczy świadczenie?

100 tys. tzw. emerytów czerwcowych w końcu się doczekało! 1 stycznia 2026 roku wejdzie w życie Ustawa, która ma na celu naprawienie zaniżonych "emerytur czerwcowych" poprzez uwzględnienie dodatkowych waloryzacji. Od stycznia do końca marca przyszłego roku ZUS automatycznie przeliczy świadczenia.

Wysokość świadczenia zostanie ponownie ustalona w przypadku, gdy:

• w latach 2009-2019 emerytura została przyznana od czerwca albo przeliczona od tego miesiąca lub
• przysługuje prawo do renty rodzinnej po osobie zmarłej, której emerytura została ustalona lub przeliczona od czerwca w latach 2009-2019 lub
• przysługuje prawo do renty rodzinnej po osobie zmarłej, która osiągnęła wiek 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna), zmarła w czerwcu w latach 2009-2019 i nie miała ustalonego prawa do emerytury.

Ponownie zostanie wyliczona jedynie wysokość emerytury ustalonej od czerwca w latach 2009-2019 na podstawie Ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku posiadania prawa do emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, wysokość tego świadczenia nie może zostać ponownie ustalona na podstawie nowej ustawy.

Wysokość świadczenia zostanie ustalona tak, jak gdyby była wyliczana w maju danego roku, jeżeli będzie to korzystniejsze. Emerytura zostanie obliczona na dzień jej ustalenia w latach 2009-2019, a następnie świadczenie zostanie zwaloryzowane.

- Jeżeli w wyniku przeliczenia wysokość świadczenia byłaby niższa, jego wypłata będzie kontynuowana w dotychczasowej wysokości. - ZUS z urzędu ponownie przeliczy świadczenia. Jeżeli konieczne będzie podjęcie działań przez osobę uprawnioną, zostanie ona o tym poinformowana - mówi Krystyna Michałek, regionalny rzecznik ZUS województwa kujawsko-pomorskiego.

Wysokość emerytury lub renty rodzinnej zostanie ustalona w terminie do 31 marca 2026 roku, ale nie wcześniej niż 1 stycznia 2026 roku.

Emerytura lub renta rodzinna w nowej wysokości zostanie wypłacona na bieżąco za okres od 1 stycznia 2026 roku. Przepisy nowej ustawy nie przewidują wyrównania świadczenia za okres od dnia jego przyznania lub przeliczenia.

Osoby urodzone po 1948 roku, które zostały objęte reformą emerytalną i składały w latach 2009-2019 wniosek o emeryturę w czerwcu, otrzymywały świadczenie niższe niż gdyby przechodziły na nią np. w maju czy lipcu.

- W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu ówczesne przepisy nie przewidywały uwzględniania dodatkowych waloryzacji kwartalnych, a wyłącznie roczną. W rezultacie emeryci, którzy przechodzili na emeryturę w czerwcu, mogli mieć świadczenie nawet o kilkaset złotych niższe - wyjaśnia Krystyna Michałek.

Jak dodaje, pracownicy ZUS-u doradzali, by nie przechodzić na świadczenie w czerwcu, lecz jeśli to możliwe poczekać przynajmniej do lipca. Te działania przynosiły efekty, bo udało się znacznie ograniczyć skalę przyznawanych emerytur w tym miesiącu. Np. w latach 2018-2019 liczba osób, które przeszły na emeryturę w czerwcu, stanowiła ok. 1 proc. ogółu przyznanych w danym roku emerytur.

Od 2020 roku udało się wyeliminować problem tzw. emerytur czerwcowych. Doraźne rozwiązanie tej kwestii, z którego skorzystały osoby przechodzące na emeryturę w czerwcu 2020 roku, zawiera Ustawa z 14 maja 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. W przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu 2020 roku waloryzacji składek stanowiących podstawę obliczenia emerytury dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Natomiast kwestia nowo przyznawanych tzw. emerytur czerwcowych została uregulowana w Ustawie z 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zmiany weszły w życie z dniem 18 września 2021 roku i dotyczyły emerytur ustalonych w czerwcu 2021 roku oraz miały obowiązywać na przyszłość. Ustawą tą na stałe wprowadzono rozwiązanie, które zafunkcjonowało w 2020 roku.

Co ważne, we wspomnianej ustawie z 2021 roku nie przewidziano regulacji, które dawałyby możliwość ustalenia na nowo wysokości emerytury tym, którym już ustalono wysokość emerytury w czerwcu w latach 2009-2019, gdyż przyjęto generalną zasadę, że proponowane przepisy dotyczą jedynie przechodzących na emeryturę począwszy od czerwca 2021 roku.

Pokrzywdzonym emerytom pomógł Trybunał Konstytucyjny. W listopadzie 2023 roku uznał, że sposób naliczania tzw. emerytur czerwcowych jest niezgodny z konstytucją. Blisko 100 tysięcy Polaków będzie miało teraz przeliczone świadczenia.