Górnicy z JSW odejdą na urlopy górnicze? Apel związków zawodowych

Jastrzębska Spółka Węglowa notuje ogromne straty. W 2024 roku było to 7,3 mld zł (na taki wynik wpływ miało głównie ujęcie odpisu aktualizującego wartość niefinansowych aktywów trwałych w łącznej wysokości 6,4 mld zł). Natomiast pierwszy kwartał 2025 roku zamknięto ze stratą 1,36 mld zł. Jak informuje spółka, "bardzo istotny wpływ na wynik miało ujęcie odpisu aktualizacyjnego wartości niefinansowych aktywów trwałych w wysokości 648 mln zł, związanego ze styczniowym pożarem w kopalni Knurów-Szczygłowice Ruch Szczygłowice".

Spółka boryka się z dekoniunkturą na rynku węgla, niskim wydobyciem będącym pokłosiem katastrof i podziemnych pożarów, przy wysokich kosztach stałych (np. rosnący w ostatnich latach fundusz wynagrodzeń).

W związku z trudną sytuacją od kilkunastu miesięcy zarząd JSW regularnie sięga po środki zgromadzone "na czarną godzinę". Tak jak 11 czerwca, kiedy rada nadzorcza pozytywnie zaopiniowała wniosek zarządu o sięgnięcie po 200 mln zł ze specjalnego funduszu, który powstał w czasach koniunktury. - Środki uzyskane z tytułu umorzenia Certyfikatów Inwestycyjnych FIZ zostaną wykorzystane zarówno na cele związane z bieżącą działalnością Spółki, jak i na realizację działalności inwestycyjnej - informuje spółka. Tylko w 2025 roku wykorzystano 2,85 mld zł. W ubiegłych 12 miesiącach rada nadzorcza zezwoliła na sięgnięcie po 1,99 mld zł. W "zapasie" pozostaje ok. 1,11 mld zł. Tej rezerwy może zabraknąć już po wakacjach.

Od kilku miesięcy Zarząd JSW wdraża Plan Strategicznej Transformacji, który ma na celu poprawę kondycji finansowej spółki. Związki zawodowe podkreślają, że jednym z rozwiązań, które może szybko polepszyć sytuację przedsiębiorstwa, jest umożliwienie górnikom tej spółki skorzystania z urlopów górniczych i odpraw na takich samych zasadach jak pracownikom Polskiej Grupy Górniczej, Południowego Koncernu Węglowego i Węglokoksu. Chodzi im o dopisanie JSW do znowelizowanej ustawy o funkcjonowaniu górnictwa.

Reprezentatywne Organizacje Związkowe w JSW zaapelowały do przewodniczących Kubów Parlamentarnych Sejmu i Senatu RP o objęcie tej spółki i jej pracowników ochroną w nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego.

Zwracają uwagę na bardzo trudną sytuację górniczego giganta, który "od miesięcy balansuje na krawędzi upadłości". Dlatego z niedowierzaniem i oburzeniem przyjęto brak JSW w ustawie. Na jej mocy możliwe jest "odchudzenie" załogi i obniżenie kosztów stałych. Ustawa umożliwi górnikom przechodzenie na urlopy górnicze, korzystanie z odpraw, programy przekwalifikowania, a działania mają być finansowane z budżetu państwa.

- To nie jest jedynie kwestia niesprawiedliwości - to skandal, który godzi w godność i bezpieczeństwo tysięcy górniczych rodzin. Nie możemy zaakceptować sytuacji, w której pracownicy jednej z największych spółek węglowych, która przez lata ciężko pracowała na rzecz polskiej gospodarki, zostają skazani na łaskę brutalnych praw rynku - czytamy w piśmie podpisanym przez Stanisława Kozłowskiego, Marka Duszę i Mariana Płocharskiego.

Związkowcy zwracają się do polityków o objęcie specjalnym nadzorem JSW. Ich zdaniem obecna sytuacja spółki, to wynik działań kolejnych rządów, błędnych inwestycji i złej polityki kadrowej. Związki zaapelowały także do wsparcia działań na rzecz zwrócenia spółce 1,6 mld zł tzw. składki solidarnościowej.

To kolejne w ostatnim czasie pismo Reprezentatywnych Organizacji Związkowych. Kilka dni temu zwracały uwagę na dramatyczną sytuację spółki i możliwe niepożądane scenariusze, w których najbardziej ucierpią pracownicy.

Projekt zmiany ustawy o funkcjonowaniu górnictwa w części dotyczącej świadczeń dla pracowników spółek (gdzie likwidowane będą zakłady górnicze) przewiduje udzielanie, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy, urlopów górniczych, urlopów dla pracowników zakładów przeróbki mechanicznej węgla i odpraw pieniężnych (zaproponowano, aby przysługiwała pracownikom dołowym oraz powierzchni, w tym w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla, zatrudnionym co najmniej od roku). Mają być wypłacane przez spółki górnicze, które na ten cel będą dotowane z budżetu państwa.

Zgodnie z wcześniejszymi postulatami autorzy projektu przedłużyli okres urlopów górniczych (dla pracowników dołowych kopalń) z 4 do 5 lat. Zaproponowano, aby jednorazowe odprawy wynosiły 170 tys. zł netto dla pracowników decydujących się na pożegnanie z górnictwem za zgodą pracodawcy, z zakazem podjęcia pracy w spółkach sektora górniczego kontrolowanego bezpośrednio lub pośrednio przez Skarb Państwa, także w spółkach córkach (również w podmiotach realizujących usługi podziemne na rzecz tych spółek sektora górniczego).

Systemem osłon mają zostać objęci pracownicy Polskiej Grupy Górniczej, Południowego Koncernu Węglowego oraz Węglokoksu, które łącznie zatrudniają ok. 44 tysiące osób. Na etapie konsultacji zgłaszano, aby objęto nim również JSW (w segmencie górniczym ok. 20 tys.). Jednak tej uwagi nie uwzględniono. - JSW nie jest obecnie objęta systemem wsparcia. Aktualnie nie ma więc potrzeby, aby pracownicy tej spółki zostali objęci świadczeniami socjalnymi finansowanymi ze środków publicznych - odpowiadali urzędnicy.

Związkowcy zwracają uwagę, że objęcie spółki ustawą jest jak najbardziej możliwe. - Umowa Społeczna w zakresie gwarancji zatrudnienia i mechanizmów określonych w rozdziałach I, V i VI będzie miała zastosowanie do spółek: Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. oraz Lubelski Węgiel "Bogdanka" S.A., w momencie podjęcia decyzji w tym zakresie, zgodnie z właściwymi regulacjami - czytamy w apelu Reprezentatywnych Organizacji Związkowych.

Na ten problem zwracają uwagę nie tylko największe związki w JSW. - Aby ratować spółkę, należy wypuszczać górników na urlopy górnicze, a tym, którzy z własnej woli na to się zdecydują wypłacać odprawy. Tutaj już nie ma czasu. Jeżeli politycy nie wiedzą, jak to zrobić, to zapraszam, chętnie podpowiem - przyznawał na łamach "DZ" Bogusław Ziętek, przewodniczący "Sierpnia'80".

Nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu górnictwa jest na etapie Komitetu Stałego Rady Ministrów. Wkrótce powinna trafić do Sejmu. Jej ostateczną formę, w tym wysokość i zasady wypłaty odpraw, warunki udzielanego urlopu pomostowego, zależy od decyzji parlamentu. Ostatecznie ustawę musi jeszcze zaakceptować prezydent RP.

JSW jest największym w Europie producentem węgla koksowego, wykorzystywanego do produkcji stali. Zatrudnia ponad 30 tysięcy osób. W 2024 roku węgiel koksowy po raz czwarty uzyskał status surowca krytycznego dla europejskiej gospodarki, a więc mającego ogromne znaczenie gospodarcze obarczone ryzykiem przerwania dostaw ze względu na wysoką koncentrację ich produkcji poza Unią Europejską.

Od kilku miesięcy Zarząd JSW wdraża Plan Strategicznej Transformacji, który ma na celu poprawę kondycji finansowej spółki. Dokument zakłada realizację zadań w czterech kluczowych blokach: poprawa efektywności wydobycia, optymalizacja procesów zakupowych, racjonalizacja wydatków inwestycyjnych i optymalizacja funkcji wsparcia. Wszystkie działania w tych obszarach zgodnie z Planem Strategicznej Transformacji mają do końca roku 2027 przynieść spółce szacowane 8,5 mld zł pozytywnych skutków finansowych. Pierwsze efekty są pozytywne.

W związku z trudną sytuacją JSW zwróciło się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o zwrot tzw. składki solidarnościowej, czyli dodatkowego podatku nałożonego kilka lat temu tylko na tę spółkę. Chodzi o 1,6 mld zł, które - w opinii prawników - należało wpłacić z powodu niekonstytucyjnych przepisów. Jak dotąd, nie udało się odzyskać pieniędzy. JSW zapowiada dalsze działania, a w razie konieczności zwrócenie się do sądu. Środki pozwoliłyby nieco poprawić sytuację finansową górniczego giganta.