Szczepionka przeciw półpaścowi zmniejsza ryzyko demencji

Odkrycia uczonych ze Stanford University wspierają teorię, że wirusy wpływające na układ nerwowy mogą zwiększać ryzyko demencji.

Półpasiec to infekcja wirusowa wywołująca bolesną wysypkę, powodowana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (varicella-zoster). Po przechorowaniu ospy wietrznej - zwykle w dzieciństwie - wirus pozostaje uśpiony w komórkach nerwowych przez całe życie. U osób starszych lub z osłabionym układem odpornościowym może się reaktywować i wywołać półpasiec.

Demencja dotyka ponad 55 milionów ludzi na świecie, a rocznie diagnozuje się około 10 milionów nowych przypadków. Przez dekady badania nad demencją koncentrowały się głównie na odkładaniu się blaszek i splątków w mózgach osób z chorobą Alzheimera - najczęstszą formą demencji. Ponieważ jednak nie osiągnięto przełomu w leczeniu ani zapobieganiu, część naukowców zaczęła badać inne ścieżki, w tym rolę infekcji wirusowych.

Wcześniejsze testy sugerowały związek między szczepionką na półpasiec a niższym ryzykiem demencji, ale nie uwzględniały one jednego istotnego źródła błędu: osoby szczepione często prowadzą zdrowszy tryb życia - co trudniej zmierzyć. Zachowania takie jak dieta i aktywność fizyczna, które mają wpływ na ryzyko demencji, nie są zwykle odnotowywane w dokumentacji medycznej.

Przeanalizowano program szczepień w Walii, który rozpoczął się w 2013 roku. Osoby, które tego dnia miały 79 lat, mogły otrzymać szczepionkę w ciągu jednego roku. Osoby mające 78 lat miały być objęte programem w kolejnym roku, itd.

Zespół przeanalizował dane medyczne ponad 280 tys. osób w wieku 71-88 lat, które nie miały demencji na początku programu szczepień. Szczególną uwagę poświęcono osobom najbliższym granicy kwalifikacyjnej - pod uwagę wzięto też tych, którzy ukończyli 80 lat na krótko przed rozpoczęciem programu.

Przez kolejne siedem lat uczeni porównywali zdrowie osób kwalifikujących się i niekwalifikujących się do szczepienia.

Jak obliczono, szczepionka zmniejszyła liczbę przypadków półpaśca o 20 proc. Co istotne, w obliczeniach wzięto pod uwagę inne czynniki mogące wpływać na ryzyko demencji - np. wykształcenie, dostęp do innych szczepień czy diagnozy chorób współistniejących.

Nawet po zmianach w analizie - np. uwzględniając inne zakresy wiekowe lub tylko zgony spowodowane demencją - związek między szczepieniem a niższym ryzykiem demencji się utrzymywał.

Dodatkowo odkryto silniejszą ochronę przed demencją u kobiet niż u mężczyzn. Może to wynikać z różnic płciowych w odpowiedzi immunologicznej lub w samym rozwoju demencji. Kobiety mają zwykle wyższą odpowiedź przeciwciał na szczepienia, a półpasiec występuje u nich częściej niż u mężczyzn.

Nie wiadomo jeszcze, czy szczepionka chroni przed demencją poprzez ogólne pobudzenie układu odpornościowego, ograniczenie reaktywacji wirusa czy jakiś inny mechanizm.

Nie jest też jasne, czy nowsza wersja szczepionki - zawierająca jedynie niektóre białka wirusa i skuteczniejsza w zapobieganiu półpaścowi - może mieć podobny lub nawet silniejszy wpływ na ryzyko demencji. Potrzebne są kolejne badania, by to sprawdzić.

Na podstawie:

Study strengthens link between shingles vaccine and lower dementia risk