Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych

Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych to główny ogólnokrajowy pomiar skali bezdomności w Polsce, realizowany z inicjatywy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Wyniki tegorocznej edycji potwierdzają utrzymującą się skalę zjawiska oraz zmiany w strukturze demograficznej osób w kryzysie bezdomności. Poprzednie badanie ogólnopolskie odbyło się w 2019 roku — edycja planowana na 2021 r. nie została przeprowadzona z powodu pandemii COVID-19.

Celem badania jest określenie liczby osób doświadczających bezdomności w Polsce w określonym momencie. Przeprowadzane jest metodą tzw. punktu w czasie (point-in-time count) – jednej nocy, w tych samych godzinach, na terenie całego kraju. W realizację badania zaangażowane są jednostki samorządu terytorialnego, służby porządkowe, placówki pomocowe oraz organizacje pozarządowe.

Liczący uwzględnili zarówno osoby przebywające w placówkach, takich jak schroniska, noclegownie czy mieszkania chronione, treningowe i wspierane, jak i tych, którzy spędzali noc w przestrzeni publicznej – w pustostanach, piwnicach, altankach działkowych czy na klatkach schodowych. Dane wpisywano bezpośrednio do Centralnej Aplikacji Statystycznej, co pozwoliło szybko je przetworzyć i przeanalizować. Oprócz liczby osób zebrano również informacje socjodemograficzne: płeć, wiek, obywatelstwo oraz czas trwania bezdomności.

W lutym 2024 roku w Polsce 31 042 osoby znajdowały się w kryzysie bezdomności. W porównaniu z 2019 rokiem wynik ten oznacza względną stabilizację, choć struktura grupy uległa zmianom. Aż 80 procent osób bezdomnych to mężczyźni (24 880), natomiast kobiety stanowią 20 procent (6 162). Osoby poniżej 18 roku życia to około 5 procent wszystkich badanych, czyli 1 524 osoby.

Większość osób bezdomnych, bo 76 procent, przebywała w placówkach pomocowych. W przestrzeni niemieszkalnej znajdowało się 21 procent badanych, a 3 procent korzystało z mieszkań chronionych, treningowych lub wspieranych.

Najwięcej osób bezdomnych odnotowano w województwach pomorskim (4 575 osób), śląskim (4 050) i mazowieckim (3 452). Po raz pierwszy szczegółowo ujęto również obywatelstwo – odnotowano 1 749 osób pochodzących z Ukrainy, co wiąże się z konsekwencjami wojny i trudnościami adaptacyjnymi migrantów.

W części regionów, m.in. w województwie małopolskim, zaobserwowano wzrost liczby osób bezdomnych w porównaniu z 2019 rokiem. Jednocześnie rośnie liczba kobiet i osób młodszych w kryzysie bezdomności. Ta zmiana stawia nowe wyzwania przed systemem wsparcia społecznego i wymaga dostosowania form pomocy do aktualnych potrzeb.

Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych stanowi podstawę planowania lokalnej polityki społecznej. Na poziomie gmin i powiatów dane te wspierają decyzje o rozwoju infrastruktury pomocowej – m.in. nowych placówek, mieszkań wspieranych czy działań streetworkingowych.

Eksperci podkreślają jednak ograniczenia metodologiczne – badanie obejmuje tylko jedną noc, co oznacza, że nie uwzględnia zjawiska tzw. ukrytej bezdomności, czyli osób czasowo mieszkających u znajomych lub krewnych. Dlatego zaleca się rozwój lokalnych systemów monitorowania oraz narzędzi cyfrowych umożliwiających gromadzenie danych w sposób ciągły. Ważnym kierunkiem działań jest także profilaktyka eksmisji, rozwój mieszkań wspieranych i treningowych oraz wzmocnienie usług z zakresu integracji społecznej i zawodowej.

Badanie z 2024 roku potwierdziło, że ponad 31 tysięcy osób w Polsce znajduje się w kryzysie bezdomności. Dane te są nie tylko diagnozą, ale i punktem wyjścia do planowania skutecznych działań – zarówno interwencyjnych, jak i prewencyjnych. Samorządy, korzystając z rzetelnych danych z badania, mają realną możliwość reagowania na potrzeby mieszkańców. Dzięki temu mogą tworzyć długofalowe strategie, które przeciwdziałają bezdomności i wspierają osoby wychodzące z kryzysu.

Źródła: Wynik ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych – Edycja 2024