Dom Pogrzebowy z XIX wieku. Wyjątkowe miejsce w Legnicy

Historia obecności społeczności żydowskiej w Legnicy sięga średniowiecza. Choć niektórzy badacze sugerują, że pierwsi Żydzi mogli osiedlić się tutaj już około 1170 roku, brak jednoznacznych źródeł potwierdzających tę tezę. Wiadomo jednak, że od XIV wieku istniało tzw. "miasto żydowskie", położone nad rzeką Czarną Wodą, w sąsiedztwie zamku książęcego. Obszar ten obejmował teren od starego mostu zamkowego wzdłuż ulicy Nowej, poprzez plac zamkowy, aż poza Bramę Głogowską. Funkcjonowały tam synagoga, szkoła oraz cmentarz, stanowiące centrum życia religijnego i społecznego legnickich Żydów.

W połowie XV stulecia fala antyżydowskich wystąpień ogarnęła Śląsk. Było to związane z działalnością kaznodziei Jana Kapistrana, którego płomienne kazania podsycały nastroje nietolerancji. W 1453 roku również w Legnicy doszło do dramatycznych wydarzeń. Miejscowych Żydów oskarżono o kradzież i profanację hostii. W wyniku osądzenia spalono ich na stosie, skonfiskowano mienie, a tych, którzy przeżyli, wygnano z miasta. Na wiele stuleci oznaczało to kres obecności żydowskiej w Legnicy.

Społeczność żydowska mogła powrócić do Legnicy dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, po wydaniu edyktu tolerancyjnego przez króla Prus w 1755 roku. Prawo osiedlania się otrzymali jednak wyłącznie zamożni Żydzi, posiadający majątek o wartości co najmniej tysiąca dukatów. Początkowo legnicka gmina żydowska podlegała kahałowi w Głogowie, a pełną niezależność uzyskała dopiero w 1818 roku.

W 1845 roku bankier Raphael Prausnitzer zakupił teren pod budowę nowej synagogi. Zastąpiła ona wcześniejszy dom modlitwy przy ulicy Rycerskiej. Wzniesiona przy ulicy Piekarskiej 16 w stylu angielskiego neogotyku bożnica została uroczyście konsekrowana 16 czerwca 1847 roku. Stanowiła ważne centrum życia religijnego i kulturalnego legnickich Żydów aż do 1938 roku, kiedy to w trakcie pogromu Nocy Kryształowej została podpalona i później rozebrana.

Czasy okupacji niemieckiej oznaczały dla społeczności żydowskiej Legnicy tragedię. Jej członkowie trafiali do obozów przejściowych na Dolnym Śląsku, w Prędocicach, Krzeszowie i Rybnej, a następnie deportowani byli do obozów koncentracyjnych i zagłady, m.in. do Auschwitz, Treblinki i Sachsenhausen.

Po zakończeniu II wojny światowej Legnica stała się jednym z największych skupisk żydowskich na Dolnym Śląsku. Było to efektem tzw. repatriacji ludności żydowskiej z terenów Związku Radzieckiego. W lipcu 1946 roku liczba Żydów w mieście wynosiła około 4450 osób. Powstały liczne organizacje społeczne i kulturalne, z których część działa do dziś. Funkcjonuje tu gmina wyznaniowa żydowska z siedzibą przy ul. Chojnowskiej 12 oraz lokalny oddział Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce przy ul. Nowy Świat 7a.