Roztocze: Pięć rzeczy, które trzeba zobaczyć

1. Zespół cerkiewny w Radrużu – skarb z listy UNESCO

Położona tuż przy granicy z Ukrainą cerkiew św. Paraskewy w Radrużu to prawdziwa perła architektury drewnianej i jeden z najcenniejszych zabytków Roztocza. Przez lata niemal zapomniana, dziś zachwyca kunsztem ciesielskim sprzed ponad 500 lat. Drewnianą świątynię wzniesiono bez użycia gwoździ, z modrzewia i dębów. Otacza ją solidny kamienny mur obronny, a wysoka dzwonnica przypomina, że niegdyś była miejscem schronienia przed tatarskimi i kozackimi najazdami.

We wnętrzu zachował się bogaty ikonostas oraz liczne ślady greckokatolickiej tradycji. Przycerkiewny cmentarz z rzeźbionymi krzyżami zapisanymi cyrylicą tworzy nastrój refleksji i duchowego skupienia. To nie tylko zabytek – to żywa historia Roztocza, którą można dziś poznawać dzięki opiece Muzeum Kresów w Lubaczowie.

2. Cerkiew w Gorajcu – duch czasu wśród lasów

Ukryta wśród roztoczańskich wzgórz cerkiew Narodzenia NMP w Gorajcu to jeden z najstarszych drewnianych obiektów sakralnych w Polsce. Powstała w 1586 roku i przetrwała dzięki determinacji mieszkańców – szczególnie niezłomnej pani Anastazji, która w czasach PRL-u broniła jej przed zamianą w magazyn nawozów.

Dziś zachwyca tradycyjną architekturą i wspaniałym wnętrzem, w którym znajdziemy XVIII-wieczny ikonostas oraz kopię unikatowej ikony przedstawiającej Jana III Sobieskiego i Marysieńkę. Właśnie ten król, jeszcze jako hetman, ruszył stąd w 1672 roku na pomoc chłopom porwanym przez Tatarów. Gorajec to miejsce, gdzie historia i legenda spotykają się w cieniu wiekowych lip i ciszy lasu.

3. Horyniec-Zdrój – siarka, borowina i pałacowa bajka

Jeśli szukasz uzdrowiskowego relaksu połączonego z historią i pięknem natury, Horyniec-Zdrój będzie strzałem w dziesiątkę. Już Jan III Sobieski doceniał lecznicze właściwości miejscowych wód siarkowych. Dziś do uzdrowiska przyciąga także borowina sprowadzana z okolicznych torfowisk – pomocna przy leczeniu chorób reumatycznych i kręgosłupa.

Spacerując po uzdrowiskowym parku, trafisz na zabytkowy pałac Ponińskich, dziś funkcjonujący jako sanatorium „Bajka”. Liczne fontanny, stawy i alejki tworzą tu prawdziwą enklawę spokoju. A jeśli poczujesz chęć na więcej – Radruż i leśna Świątynia Słońca w Nowinach Horynieckich są dosłownie „za rogiem”.

4. Linia Mołotowa – ślady wojennej historii

Ukryte wśród lasów Roztocza betonowe bunkry to pozostałość po sowieckich umocnieniach zwanych Linią Mołotowa. Miały tworzyć pas obronny ciągnący się od Leska po Litwę, ale ich budowy nigdy nie ukończono – przyszła wojna. W rejonie Narola, Cieszanowa i Horyńca zachowały się jedne z najlepiej utrzymanych obiektów: betonowe schrony, rowy przeciwpancerne i zapory.

Dziś miejsca te eksplorują pasjonaci historii, a specjalnie wytyczone szlaki ułatwiają samodzielne wędrówki. Wędrówka przez lasy i wzgórza – m.in. Wielki Dział czy okolice Brusna – to nie tylko przygoda, ale też kontakt z dramatycznymi wydarzeniami XX wieku.

5. Cmentarz w Bruśnie Starym – nekropolia rzeźbiarzy

Jeśli chcesz doświadczyć niecodziennego piękna i ciszy, odwiedź greckokatolicki cmentarz w Bruśnie Starym. To miejsce wyróżnia się nie tylko wiekiem nagrobków, ale przede wszystkim ich formą – wykonane z miejscowego wapienia rzeźby są prawdziwymi dziełami sztuki ludowej.

Bruśnieńska szkoła kamieniarska przez wieki tworzyła zarówno krzyże wdzięczności za zniesienie pańszczyzny, jak i figury świętych czy pomniki wolności. W promieniach porannego słońca rzeźbione litery cyrylicy i ornamenty tworzą niemal mistyczny obraz. To przestrzeń, w której przeszłość spotyka się z pięknem trwającym do dziś.

Roztocze to miejsce pełne kontrastów: dzikie, a zarazem ciche, bogate w historię i naturę. Każdy, kto zdecyduje się tu zajrzeć, odkryje coś niezwykłego – wystarczy dać się prowadzić ścieżkom i wsłuchać w to, co mają do powiedzenia kamienie, drzewa i ludzie.