Uprawa kiedyś się opłacała. Dziś rolnicy rezygnują w całej Europie

- Sytuacja na europejskim rynku cukru pogarsza się z miesiąca na miesiąc. Na ten stan rzeczy wpływa szereg czynników - zarówno globalnych, jak i wewnętrznych, związanych z polityką handlową i rolną Unii Europejskiej - tłumaczy Strefie Agro Rafał Strachota z Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego.

Zwraca uwagę, że problemy te nie tylko zagrażają rentowności produkcji cukru w Europie, ale również stawiają pod znakiem zapytania przyszłość całego sektora buraka cukrowego.

- W ujęciu globalnym ceny cukru osiągają obecnie bardzo niski poziom. Na londyńskiej giełdzie towarowej od kilku miesięcy cena cukru surowego utrzymuje się poniżej 500 dolarów za tonę. Dla porównania - jeszcze kilkanaście miesięcy temu przekraczała ona poziom 700 dolarów - podaje Rafał Strachota.

Tak drastyczny spadek cen na rynkach światowych ma bezpośrednie przełożenie na sytuację europejskich producentów, którzy - mimo wyższych kosztów produkcji i surowszych norm środowiskowych - muszą konkurować z tańszym cukrem z innych części świata.

- Europa produkuje wystarczające ilości cukru na własne potrzeby. Sytuację komplikuje jednak fakt, że Unia Europejska zezwala na import określonych ilości cukru spoza Wspólnoty, niezależnie od aktualnej sytuacji rynkowej. W rezultacie konieczny staje się eksport nadwyżek na rynki zewnętrzne, co prowadzi do zwiększenia podaży, presji na ceny i spadku opłacalności krajowej produkcji - wyjaśnia dyrektor biura Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego.

Ekspert zwraca uwagę, że w ostatnich latach Unia Europejska podpisała szereg umów handlowych, m.in. z Ukrainą oraz państwami Mercosur.

- W efekcie na europejski rynek trafi więcej cukru wytwarzanego poza UE, często w warunkach niespełniających unijnych standardów środowiskowych, sanitarnych czy społecznych. - To nierówna konkurencja - europejscy rolnicy i przetwórcy muszą sprostać wysokim wymaganiom, podczas gdy importerzy nie zawsze są zobligowani do spełniania tych samych kryteriów.

Zdaniem komentującego sytuację na rynku cukru, polityka Brukseli w tej kwestii budzi poważne wątpliwości. - Zamiast wspierać europejskich plantatorów buraka cukrowego i przetwórców, władze unijne wprowadzają kolejne regulacje środowiskowe i klimatyczne, które podnoszą koszty produkcji i zwiększają ryzyko działalności rolniczej.

Strachota wylicza, że zakazy stosowania określonych środków ochrony roślin czy ograniczenia w nawożeniu - wszystko to przekłada się na

• niższe plony,
• wyższe koszty,
• coraz mniejszą konkurencyjność unijnej produkcji.

- Tymczasem importowany cukier - produkowany często przy użyciu metod zakazanych w UE - trafia na nasz rynek bez większych przeszkód. Nie ma skutecznych mechanizmów weryfikacji, czy zagraniczni producenci przestrzegają standardów środowiskowych, pracy czy ochrony zdrowia. To prowadzi do pogłębiania się nierówności i marginalizacji europejskich producentów.

Wszystko to sprawia, że sektor buraka cukrowego w Europie znajduje się na skraju załamania. Już teraz obserwujemy proces wygaszania produkcji - tylko w tym roku aż pięć cukrowni wstrzymało działalność:

• dwie w Hiszpanii,
• po jednej w Austrii, Czechach i Francji.

To oznacza nie tylko utratę miejsc pracy, ale także osłabienie lokalnych gospodarek i dalszy spadek samowystarczalności żywnościowej Europy.

- Uprawa buraków cukrowych staje się coraz mniej opłacalna. Cena na poziomie nieco ponad 30 euro za tonę nie pokrywa nawet kosztów produkcji. W tych warunkach trudno oczekiwać, by rolnicy byli gotowi nadal inwestować w tę uprawę. Wszystko wskazuje na to, że w najbliższych latach dojdzie do dalszych redukcji powierzchni upraw buraka cukrowego w Europie, a to z kolei oznacza dalsze uzależnienie się od importu i utratę kontroli nad jakością oraz bezpieczeństwem żywności - komentuje Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego.

Sytuacja wymaga pilnej reakcji ze strony decydentów unijnych. Niezbędne jest wprowadzenie skuteczniejszych mechanizmów ochrony rynku wewnętrznego, wyrównanie warunków konkurencji oraz realne wsparcie dla plantatorów. W przeciwnym razie europejski sektor cukrowniczy może nie przetrwać najbliższej dekady.

Krajowa Grupa Spożywcza w roku gospodarczym 2025/2026 ustaliła cenę na 33,5 euro za tonę buraków cukrowych. Dwa lata temu było to 45 euro za tonę, z dodatkowym świadczeniem w wysokości 1,5 euro za t. Inne koncerny proponują obecnie nawet 30 euro/t. W 2024 r. stawka dopłat bezpośrednich do uprawy buraków cukrowych wynosiła 1 253,34 zł/ha.