Amiens 1918. Czarny dzień armii niemieckiej

Geneza ofensywy i sytuacja strategiczna

Po podpisaniu traktatu brzeskiego w marcu 1918 roku Niemcy przeniosły wszystkie siły z frontu wschodniego na zachód. Przeprowadzili serię operacji ofensywnych nazwanych Michael, Georgette, Blücher-Yorck, Gneisenau i Marne-Rheims, które przesunęły linię frontu na zachód bez osiągnięcia decydującego przełamania. Niemiecka artyleria ostrzeliwała kluczowy węzeł kolejowy w Amiens, paraliżując komunikację między Paryżem a północną Francją.

25 lipca generał Ferdinand Foch podjął decyzję o przeprowadzeniu wielkiej ofensywy wykorzystującej świeżo przybyłe wojska amerykańskie oraz brytyjskie jednostki przeniesione z Bliskiego Wschodu. Z kilku planów operacyjnych wybrano propozycję marszałka Douglasa Haiga, który wskazał na niemieckie pozycje pod Amiens jako cel głównego uderzenia.

Kluczowym elementem planu stało się zachowanie całkowitego zaskoczenia przeciwnika. Żołnierzy informowano o nadchodzącej ofensywie dopiero kilka dni przed atakiem. Ruchy wojsk wykonywano wyłącznie w nocy. Rozmowy o planowanym natarciu podlegały surowemu zakazowi. Kilka jednostek kanadyjskich celowo przemieszczano w innych częściach frontu, przeprowadzając ataki mające zmylić niemiecki wywiad.

Dowództwo alianckich sił objął marszałek Haig, który dysponował 1. armią francuską generała Eugène'a Debeney oraz własną 4. armią pod dowództwem generała Henry'ego Rawlinsona. W skład 4. armii wchodziło pięć korpusów: kanadyjski, australijski, kawaleryjski, piechoty i pancerny. Razem siły aliantów stanowiły 43 dywizje wspierane przez 1904 samoloty.

Przebieg pierwszego dnia walk

Bitwa rozpoczęła się przed świtem 8 sierpnia ostrzałem artyleryjskim niemieckich pozycji. Na czele natarcia stanęły dywizja australijska i kanadyjska wspierane przez 500 czołgów brytyjskich.

Atak całkowicie zaskoczył obrońców, tworząc chaos wśród żołnierzy, oficerów i dowódców niemieckich. Niemcy rozpoczęli wysyłanie rezerw na front bez możliwości precyzyjnego określenia, gdzie byłyby najbardziej potrzebne.

Lewa flanka ataku napotkała silny opór i została zatrzymana przez niemiecki kontratak, docierając jedynie do pierwszej linii celów i zajmując wsie Cerisy oraz Morlancourt. Kanadyjczycy i Australijczycy osiągnęli ostatnie cele operacyjne, popychając linię frontu o 10 kilometrów pod wsie Proyart, Vauvillers i Vrély. Siły francuskie zostały zatrzymane w połowie drogi między drugim a ostatnim celem w pobliżu miejscowości Plessier, Fresnoy-en-Chaussée i Le Quesnel.

Pierwszy dzień przyniósł ogromne straty niemieckie wynoszące około 30 tysięcy ludzi, z czego 17 tysięcy trafiło do niewoli. Alianci zdobyli dodatkowo 330 dział niemieckich. Własne straty wyniosły 6,5 tysięcy zabitych, rannych i zaginionych. W niemieckich liniach na południe od Sommy powstała przerwa długości 24 kilometrów. Erich Ludendorff ochrzcił ten dzień mianem "Czarnego Dnia Armii Niemieckiej".

Walki zakończyły się dopiero w nocy, ale przełamanie frontu nie zostało w pełni wykorzystane z powodu braku rezerw i problemów logistycznych. Mimo spektakularnego sukcesu pierwszego dnia, tempo natarcia uległo osłabieniu w kolejnych dniach walk.

Dalszy przebieg bitwy i jej zakończenie

Drugi dzień walk nie przyniósł już tak spektakularnych rezultatów jak pierwszy. Niemcy skoncentrowali się na obronie linii frontu tam, gdzie znajdowało się największe zgrupowanie wojsk aliantów. Kontrataki niemieckie okazały się nieskuteczne, a alianci przesunęli linię frontu o kolejne 5 kilometrów, tworząc niemal prostą linię od rzeki Trois Doms przez Davenescourt, zajęte przez Kanadyjczyków Bouchoir, Rouvroy i Mélharicourt, po kontrolowane przez Australijczyków wzgórze 91 i Framerville.

Późnym popołudniem do walk włączyli się Francuzi na prawej flance, którzy nie dokonali znaczących postępów, ale wytworzyli wybrzuszenie zdobywając wieś Asseinvillers oraz obszar pod Montididier i Faverolles. Wieczorem siły amerykańskie i brytyjskie przeprowadziły atak na lewej flance w celu wyrównania linii frontu po zdobyciu Gressaire Wood.

10 sierpnia Niemcy przeprowadzili nocny odwrót na południu frontu o około 10 kilometrów, zajmując pozycje w L'Echelle, Armancourt i Tilloly. Wojska alianckie przez brak oporu szybko dotarły do nowych linii niemieckich, ale na głównym obszarze działań dokonały znacznie mniejszych postępów niż wcześniej. Front przemieścił się na linię od L'Echelle przez La Cambone, Fouquescourt i Chilly po Crépey Wood.

Bitwa oficjalnie zakończyła się 13 sierpnia po pięciu dniach walk intensywnych. Mimo iż kolejne dni nie przyniosły już tak spektakularnych rezultatów jak pierwszy dzień, przełamanie niemieckiego frontu pod Amiens stało się punktem zwrotnym wojny. Nacierający szybko wyszli poza zasięg wsparcia artyleryjskiego i możliwości zaopatrzeniowych swoich armii.

Znaczenie bitwy dla losów I wojny światowej

Całkowite straty niemieckie wyniosły od 45 do 48 tysięcy ludzi, z których blisko 30 tysięcy zostało wziętych do niewoli. Straty aliantów osiągnęły podobny poziom - około 47,5 tysięcy, z czego 22 tysiące przypada na Brytyjczyków, 24 tysiące na Francuzów, a 983 na Amerykanów. Mimo zatrzymania natarcia po zaledwie czterech dniach intensywnych walk bitwa zadała armii niemieckiej duże straty i znacznie obniżyła morale obrońców.

Bitwa pod Amiens została uznana za koniec wojny pozycyjnej na froncie zachodnim ze względu na postęp alianckiej ofensywy o kilkanaście kilometrów pierwszego dnia. Rozpoczęła ona tzw. ofensywę stu dni opracowaną przez generała Ferdinanda Focha, która doprowadziła do kapitulacji Niemiec 11 listopada 1918 roku. Porażka ta była dla Niemców dużym ciosem psychologicznym, choć Ludendorff wciąż wierzył, że skuteczna obrona może osłabić wolę walki Ententy.

Wykorzystanie 500 czołgów w skoordynowanym natarciu wspieranym przez lotnictwo i artylerię stanowiło rewolucję w sztuce wojennej. Po raz pierwszy w historii wojny czołgi nie tylko powtórzyły sukces sprzed 10 miesięcy pod Cambrai, ale przekuły go w zdecydowane zwycięstwo nad niemiecką armią i jej doktryną wojenną. Sukces pod Amiens udowodnił skuteczność nowej taktyki łączącej użycie broni pancernej z podporą lotniczą i artyleryjską, co stało się standardem w późniejszych konfliktach zbrojnych.