Andrzejki zbliżają się wielkimi krokami. Skąd tak naprawdę się wzięły?

Andrzejki przypadają w noc z 29 na 30 listopada, czyli w wigilię świętego Andrzeja Apostoła. W polskiej tradycji są postrzegane jako ostatki przed adwentem - czas radości, zabawy i symbolicznego pożegnania z hucznym świętowaniem, zanim nadejdzie okres refleksji.

Pochodzenie andrzejek nie jest jednoznaczne. Jedna z teorii wskazuje na starożytną Grecję, gdzie imię "Andreas" oznaczało mężczyznę i mogło wiązać się z rytuałami dotyczącymi małżeństwa. Inni badacze wskazują na wpływy starogermańskie i celtyckie - noc ta mogła być poświęcona Frey'owi, bogu miłości i płodności. Z czasem zwyczaje te zostały wplecione w chrześcijański kalendarz, a wigilia św. Andrzeja stała się symbolicznym momentem na pożegnanie zabawy przed adwentem.

Pierwsze wzmianki o andrzejkach w Polsce pochodzą z XVI wieku, kiedy Marcin Bielski wspominał o nich w swoich dziełach. Początkowo były one świętem matrymonialnym, skierowanym głównie do niezamężnych dziewcząt, które poszukiwały odpowiedzi na pytania dotyczące przyszłego męża. Z czasem tradycja ewoluowała - wróżby stały się bardziej masowe, a uczestnikami zabaw mogli być młodzi mężczyźni i kobiety. Andrzejki przekształciły się w czas zabawy i integracji, zachowując jednocześnie swój mistyczny charakter.

W dawnych czasach noc św. Andrzeja uważano za wyjątkową, gdy granice między światem żywych a zmarłych były cieńsze. Wierzono, że właśnie wtedy wróżby mają szczególną moc i pozwalają spojrzeć w przyszłość.

Jednym z najpopularniejszych rytuałów było lanie wosku przez dziurkę od klucza do zimnej wody. Powstałe kształty interpretowano jako znaki przyszłości. Dziewczęta wróżyły też z obierek jabłek - cienkie paski rzucano przez ramię, a ich kształt miał wskazywać pierwszą literę imienia przyszłego wybranka. Popularny był także wyścig butów, który symbolizował kolejność zawierania małżeństw w przyszłości. Noc ta była też okazją do modlitw i oczekiwania na sny - dziewczęta wierzyły, że w lustrze mogą ujrzeć oblicze swojego przyszłego męża.

Święty Andrzej, patron tej nocy, od wieków uważany był za opiekuna młodych kobiet i ich przyszłych mężów. Noc jego święta była czasem, w którym wróżby mogły przynieść wskazówki dotyczące losu i miłości. Andrzejki są przykładem synkretyzmu kulturowego, w którym elementy pogańskie i chrześcijańskie łączą się, tworząc wyjątkową tradycję.

Dziś andrzejki to przede wszystkim okazja do spotkań towarzyskich i zabawy integracyjnej. W wielu miejscach odbywają się bale i imprezy tematyczne, podczas których wykonywane są tradycyjne wróżby - lanie wosku, rzucanie obierek czy ustawianie butów. Chociaż symbolika tych praktyk nie jest już traktowana dosłownie, nadal stanowią one element nostalgicznej tradycji i kulturowego dziedzictwa.