Bezwarunkowy Dochód Podstawowy. Wady i zalety świadczenia

Bezwarunkowy Dochód Podstawowy to koncepcja, która od kilku lat budzi coraz większe zainteresowanie zarówno wśród ekonomistów, jak i zwykłych obywateli. Polega ona na tym, że każdy dorosły obywatel danego kraju otrzymuje regularnie od państwa określoną sumę pieniędzy - bez względu na to, czy pracuje, ile zarabia i jaki ma majątek. Dochód ten ma być gwarantowany i bezwarunkowy, co oznacza, że nie jest uzależniony od żadnych dodatkowych kryteriów, takich jak status zawodowy, stan cywilny czy wysokość dochodów.

W Polsce pierwsze przymiarki do tego świadczenia były przed pandemią. Ta na kilka lat zahamowała prace nad tym świadczeniem. Teraz znowu o tym się rozmawia.

Idea Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego (BDP) ma na celu zapewnienie każdemu obywatelowi minimalnego poziomu bezpieczeństwa finansowego. W praktyce oznacza to, że nawet osoby bez pracy lub o bardzo niskich dochodach miałyby środki na zaspokojenie podstawowych potrzeb, takich jak jedzenie, mieszkanie czy opieka zdrowotna. W założeniu taki system miałby ograniczyć ubóstwo, zmniejszyć nierówności społeczne i dać ludziom większą swobodę w wyborze pracy oraz rozwoju osobistego.

W Polsce temat bezwarunkowego dochodu podstawowego pojawia się coraz częściej w debacie publicznej. Były przymiarki do rozpoczęcia w niektórych regionach pilotażowego programu. W projekcie miałyby wziąć udział głównie osoby z mniejszych miejscowości, w tym rodziny o niskich dochodach, osoby bezrobotne i rolnicy. Miałyby otrzymywać 1300 zł miesięcznie. Celem testu byłoby sprawdzenie, jak taki dochód wpływa na decyzje zawodowe, jakość życia i aktywność społeczną uczestników.

W Europie podobne eksperymenty przeprowadzano m.in. w Finlandii, Niemczech i Hiszpanii. W większości przypadków uczestnicy pilotaży deklarowali poprawę samopoczucia, mniejsze poczucie stresu finansowego oraz większą motywację do podejmowania działań zawodowych lub edukacyjnych. Jednak przeciwnicy tego pomysłu zwracają uwagę na jego wysokie koszty i ryzyko osłabienia motywacji do pracy w dłuższej perspektywie.

Bezwarunkowy Dochód Podstawowy wciąż nie jest w Polsce wprowadzony, ale jego idea jest rozważana jako możliwy element przyszłego systemu wsparcia społecznego.

Według portalu Infor.pl wdrożenie tego programu mogłoby zrewolucjonizować system pomocy społecznej, eliminując biurokrację i zapewniając wszystkim obywatelom minimalny poziom wsparcia finansowego.

Problemem może być znalezienie źródeł finansowania tak wielkiego programu społecznego. Ministerstwo Finansów zwróciło uwagę, że 1300 zł wypłacane bezwarunkowo wszystkim dorosłym Polakom, to koszt 40 mld zł miesięcznie. W skali roku dałoby to 480 mld zł. To suma równa 75 proc. rocznym dochodom państwa i 12 proc. prognozowanego PKB. Resort finansów nie planuje w najbliższym czasie wprowadzenia tego świadczenia.

Pomysł bezwarunkowego dochodu podstawowego w Polsce propaguje dr Maciej Szlinder, prezes Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego. Ten rozmowie ze "Strefą Biznesu" wskazał siedem szczególnych cech świadczenia:

1. bezwarunkowość - żadnych wymogów,
2. powszechność - wszystkim bez wyjątków,
3. indywidualność - pieniądze do konkretnych osób,
4. forma pieniężna - świadczenie w formie pieniężnej,
5. wypłacane regularnie - przelewy co miesiąc,
6. wypłacane przez państwo - wypłaty z urzędu lub od samorządu,
7. podstawowość - świadczenie ma zapewnić zaspokojenie minimum potrzeb.