Bydgoszcz: "Jedno Miasto Trzy Kultury". Spacery z przewodnikiem, wystawy i koncert w synagodze

Na to wyjątkowe wydarzenie zaprosili Fundacja Synagoga w Fordonie-Dom Kultury i Stowarzyszenie Miłośników Starego Fordonu. W nazwie tegorocznej edycji nie przez przypadek pojawiło się sformułowanie - historia niepamięci, bo wciąż mało wiemy o Żydach, którzy mieszkali przed laty w Bydgoszczy i tu są pochowani.

- Niewielu mieszkańców wie chociażby, że w naszym mieście znajdują się trzy cmentarze żydowskie. Mieszczą się przy ul. Szubińskiej 103, na Wzgórzu Dąbrowskiego i przy ul. Samotnej w Starym Fordonie - mówi Damian Rączka, przewodnik, regionalista, członek Fundacji Synagoga w Fordonie-Dom Kultury, który jest także aktywistą Forum Dialogu Polsko-Żydowskiego. - Warto zgłębiać tę wiedzę i właśnie o tych miejscach jako przewodnik opowiedziałem bydgoszczanom podczas spacerów.

Pierwszy ze spacerów śladami bydgoskich Żydów odbył się w sobotę (20 września) i rozpoczął na ul. Szubińskiej 103, skąd jego uczestnicy przeszli na stary cmentarz położony na Wzgórzu Dąbrowskiego. Drugi spacer zorganizowano w niedzielę (21 września) w Starym Fordonie. Zebrani spotkali się na Rynku i stamtąd udali się na nekropolię żydowską przy ul. Samotnej. Uczestnicy mogli się dowiedzieć nie tylko, gdzie zlokalizowane są cmentarze żydowskie w Bydgoszczy, ale także kto na nich spoczywa, jaka była historia diaspory działającej przez 350 lat w Fordonie i 150 lat w Bydgoszczy.

10. edycja "Jednego Miasta Trzech Kultur" była zarazem pierwszą część projektu, którego celem jest budowa lapidarium Pamięci Żydowskich Cmentarzy w Bydgoszczy.

- Zamierzamy upamiętnić miejsca spoczynku bydgoskich Żydów, bo byli oni częścią historii naszego miasta - mówi Damian Rączka. - Lapidarium ma powstać na granicy cmentarza przy ul. Samotnej. Przedstawiciel Komisji Rabinicznej był już w Bydgoszczy obejrzeć to miejsce i dał nam zielone światło. Oczywiście, potrzebne są jeszcze niezbędne pozwolenia. Do budowy lapidarium zostaną użyte fragmenty nagrobków zdeponowanych przez Fundację Synagoga w Fordonie-Dom Kultury. Autorką projektu lapidarium jest dr Ewa Raczyńska-Mąkowska.

W ramach 10. jubileuszowej edycji wydarzenia "Jedno Miasto Trzy Kultury" w niedzielę (21 września) w fordońskiej synagodze odbyły się także wystawy judaików i dokumentów firm Itziga Bernessa i Dawida Osera.

- Na wystawie można było też zobaczyć zdjęcia i pocztówki Bydgoszczy, Berlina i Poznania sprzed 120 lat - mówi Damian Rączka. - Udostępniony został również jedyny w mieście zbiór nagrobków z cmentarzy w Fordonie i Bydgoszczy, w tym najstarszy zachowany nagrobek z 1789 r. To fragment błękitnej macewy, który jakiś czas temu znalazłem przy ul. Warneńczyka w Starym Fordonie.

Tegoroczne wydarzenie "Jedno Miasto Trzy Kultury" zakończył w synagodze koncert zespołu Bum Bum Orkestar.

Przypomnijmy, że pierwsza edycja tej imprezy odbyła się w 2016 roku.

- Pamiętam te początki doskonale. Byliśmy pełni entuzjazmu, że robimy coś wielkiego - mówi Damian Rączka. - Przygotowana została wówczas wystawa, na której zaprezentowano fragmenty nagrobków żydowskich. Oczyszczenie tych kamieni z betonu, by napisy były czytelne, zajęło mi rok. Wystawiliśmy je wtedy w magazynie przy ul. Patrolowej, który nazywaliśmy macewownią.

W czasie pierwszej edycji na budynku przy ul. Bydgoskiej 46 odsłonięto też, m.in., tablicę upamiętniającą lekarza dr Stefana Buxakowskiego, zasłużonego mieszkańca Fordonu i posadzono dąb pamięci.

- Zbudowaliśmy też ekran w synagodze, który jest do dziś - mówi Damian Rączka. - Z pierwszą edycją wiąże się też pewna anegdota. Nie miałem wtedy doświadczenia i zaplanowałem 10 wycieczek zwiedzania macew oraz trzygodzinne wycieczki po Fordonie. Efekt był taki, że przez dwa dni oprowadziłem 13 wycieczek i od tego opowiadania zanikł mi głos.