Część opłat cmentarnych pobieranych przez samorządy jest nielegalna?

Chodzi o opłaty pobierane po pochówku, w późniejszych okresie. Najczęściej to przedłużenie płatności za miejsce, ale również np. prawa do wjazdu samochodu, gdy chcemy dowieźć nowy nagrobek. Cmentarze w zdecydowanej większości są komunalne. Z tego względu ich regulaminy i opłaty ustalane są przez samorządy, najczęściej gminne lub miejsce. Opłaty często w formie zarządzenia wprowadza gospodarz miasta lub gminy, czyli prezydent, burmistrz lub wójt.

Okazuje się jednak, że lokalne przepisy dotyczące opłat (poza tymi związanymi z pochówkiem) mogą być niezgodne z ustawą. Świadczą o tym tegoroczne i ubiegłoroczne wyroki sądów administracyjnych.

Dotyczą one opłat za wjazd na cmentarz, korzystanie z infrastruktury, przedłużenie miejsca na grób po 20 latach oraz ekshumację czy przechowywanie ciała w chłodni. Nie to czynności związane z pochówkiem.

Na początku 2023 r. mieszkaniec Olsztyna zaskarżył do sądu administracyjnego uchwały Rady Miasta Olsztyna dotyczącą ustalenia stawek opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych oraz usługi w miejskich domach przedpogrzebowych. Mieszkaniec wniósł o stwierdzenie nieważności załącznika do tej uchwały, w zakresie obejmującym "Opłaty za każde dochowanie do grobów" oraz "Opłaty eksploatacyjne za groby, na następne 20 lat, po 20 latach od ostatniego pochówku".

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie stwierdził, że brak jest podstaw prawnych dla ustalania przez organy gminy innych opłat niż pochówkiem zwłok. Olsztyński WSA przyznał rację mieszkańcowi. Stwierdził, że ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych zawiera wyłącznie upoważnienie do ustalenia opłaty za pochowanie zwłok, a tym samym określa zakres opłat dopuszczalnych do ustalenia w ramach uchwały Rady Miasta.

Podobną sprawę, dotyczącą uchwały Rady Miasta Radomia, rozpatrywał WSA w Warszawie. W wydanej w marcu obecnego roku sentencji wyroku stwierdzono, że organ gminy nie może ustalać innych opłat związanych z prowadzeniem cmentarza, niż opłaty związane z pochowaniem zwłok.

Podobne stanowisko w swoim orzecznictwie wyraził Naczelny Sąd Administracyjny. Nie dotyczyły jednak one rozpatrywania wyroków wydanych przez WSA w Olsztynie i Warszawie, lecz innych przypadków.

Czy wyroki sądów administracyjnych (o ile będą prawomocne) oznaczają, że każdy, kto poniósł zaskarżone "opłaty cmentarne" będzie się mógł starać o ich zwrot? Nie.

- Każda sprawa rozpatrywana jest oddzielnie, niezależnie, choć wcześniejsze wyroki sądów mogą być podstawa do wydania takiego samego orzeczenia. Najpierw konieczne byłoby zaskarżenie uchwały danego miasta czy gminy dotyczącej opłat cmentarnych i uzyskanie korzystnego dla mieszkańca wyroku. Dopiero później dalsza droga prawna - usłyszeliśmy w jednej z podprzemyskich gmin.

Z pytaniem zwróciliśmy się również do Urzędu Miejskiego w Przemyślu.

- Wyroki sądów administracyjnych, które zapadły w Olsztynie i Warszawie dotyczą konkretnych uchwał w konkretnych gminach. Nie stanowią podstawy do uznania za nieważne uchwał w innych gminach. Uchwała każdej z gmin może być badana indywidualnie, w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami a wyrok sądu administracyjnego rozstrzyga indywidualną i konkretną sprawę. Wspomniany wyżej regulamin nie był przedmiotem badania przez sąd administracyjny - na pytania Nowin odpowiada Dawid Geleta, główny specjalista w Wydziale Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Przemyślu.

Jak dodaje:

- Każdy, kto uzna, że poniósł "nienależne opłaty cmentarne" może dochodzić ich zwrotu, korzystając z dostępnych narzędzi prawnych, np.: wnosząc sprawę do sądu powszechnego.

Według stanu na dzień 17 października 2025 r. dwie osoby uzyskała od administratora cmentarzy komunalnych w Przemyślu zwrot opłat, które uznano za nienależne. Jedna sprawa obecnie jeszcze się toczy.

W listopadzie obecnego roku planowana jest zmiana "Regulaminu Cmentarzy Komunalnych na terenie Gminy Miejskiej Przemyśl oraz cennika opłat za korzystanie z cmentarzy i urządzeń cmentarnych" zmierzająca do wyeliminowania ewentualnych niezgodności z ustawą "o cmentarzach i chowaniu zmarłych".