Czesław Jankowski. Człowiek, który stworzył intelektualne Wilno
Wilno przełomu wieków miało swoich intelektualnych architektów. Czesław Jankowski przez trzy dekady kształtował prasę, literaturę i politykę tego miasta – redagował gazety krajowców, zasiadał w Dumie Państwowej, inicjował pomnik Mickiewicza. Zmarł w 1929 w mieście, któremu poświęcił całe dorosłe życie.
Czesław Jankowski 
Gimnazjum w Mitawie i studia na dwóch uniwersytetach
Jankowski przyszedł na świat 9 grudnia 1857 w majątku Polany na ziemi oszmiańskiej. Rodzice Karol i Wanda z Benisławskich należeli do szlachty, co dawało środki na edukację domową z guwernerm ze Szwajcarii i lekcje prowadzone przez matkę.
Miał specjalne skrytki w bmw. Wpadł podczas kontroli na granicy
W latach 1870-1877 uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Mitawie, gdzie wykładano po niemiecku. Po maturze w 1877 zapisał się na wydział filologiczno-historyczny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, ale po dwóch latach przeniósł się na filozofię do Krakowa.
Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim ukończył w 1882. Ta mozaika edukacyjna – dom, niemieckie gimnazjum, rosyjski uniwersytet, polski Kraków – stworzyła intelektualistę operującego w kilku językach i systemach myślenia równocześnie.
Kurier Litewski i ideologia krajowców
W 1905 Jankowski objął redakcję "Kuriera Litewskiego" i przekształcił gazetę w organ krajowców. Ten nurt głosił odrębność polityczną i kulturową Litwy oraz Białorusi wobec Królestwa Polskiego. Pisał tam pod pseudonimami C. Marwicz i Ligenza, nadając treściom wyraźny kierunek ideologiczny.
Bolesław Prus chwalił stronę literacką pisma, co pokazywało jakość redakcyjną. W 1906 Jankowski dostał mandat do I Dumy Państwowej w Petersburgu i został sekretarzem w Kole Posłów Polaków z Litwy i Rusi.
W broszurze "Co to jest konstytucja" z 1905 napisał, że nie ustawa, lecz duch konstytucji musi przeniknąć naród. Dokument prawny bez społecznego zrozumienia pozostaje martwą literą. W 1907 przejął redakcję wileńskiego "Głosu Polskiego".
Pomnik Mickiewicza i wileńskie instytucje kulturalne
Jankowski współtworzył inicjatywę budowy pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie. Współpracował z Towarzystwem Przyjaciół Nauk, zasiadał w Radzie ds. Teatralnych, redagował wznowiony "Kalendarz Wileński". Te funkcje dawały mu wpływ na kształt kultury miejskiej.
W 1925 został prezesem wileńskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich i Syndykatu Dziennikarzy Wileńskich. Organizacje zawodowe w małych ośrodkach pełnią podwójną rolę – bronią interesów członków, ale też tworzą sieć kontaktów konieczną do funkcjonowania lokalnej kultury.
W 1908 opublikował książkę "W ciągu dwóch lat… przyczynek do dziejów prasy polskiej na Litwie". Dziś historycy traktują ją jako cenne źródło informacji o rozwoju mediów na Wileńszczyźnie.
Przekłady literackie i prace krajoznawcze
Jankowski pisał wiersze, ale też zajmował się historią literatury i opisami regionu. Przetłumaczył sekwencję "Stabat Mater dolorosa", którą później wykorzystał w swojej muzyce Karol Szymanowski. Ten przekład bywa błędnie przypisywany innemu tłumaczowi o tym samym nazwisku – Józefowi Jankowskiemu.
W latach 1914-1915 wydał w Warszawie wspomnienia "Z dnia na dzień", które wznowiono w Wilnie w 1923. Publikował też prace o geografii i historii Wileńszczyzny, budując warsztat badawczy dla przyszłych pokoleń.
Jego spuścizna literacka i publicystyczna pozostaje źródłem do badań nad polską kulturą i polityką w regionie wileńskim przełomu XIX i XX wieku. Jankowski zmarł 6 października 1929 w Wilnie.
