Wrocław: Dawna oczyszczalnia ścieków rezerwatem?

Pola Irygacyjne to jeden z najbardziej zaskakujących terenów Wrocławia. Przez ponad 130 lat służyły jako naturalna oczyszczalnia ścieków. Były zresztą jedną z pierwszych oczyszczalni w Europie. W XXI wieku technologia ta była już bardzo przestarzała. Dopiero po zakończeniu irygacji w 2013 roku mogły rozpocząć proces samoistnej regeneracji.

I przyroda wykorzystała tę szansę w pełni. Dziś to jedno z najdzikszych miejsc w mieście.

Miasto zleciło szczegółową inwentaryzację, którą przeprowadzili naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego. Badali rośliny, zwierzęta, siedliska i procesy przyrodnicze.

- Pola Irygacyjne to żywy, złożony ekosystem, który po latach eksploatacji sam rozpoczął proces regeneracji. To unikatowa przestrzeń, gdzie w granicach dużego miasta można zaobserwować pełne spektrum zjawisk przyrodniczych - od sukcesji roślin (naturalny proces, w którym na danym terenie jedne gatunki roślin i zwierząt stopniowo zastępują inne, aż środowisko osiągnie bardziej stabilną formę -red.) po powrót rzadkich gatunków ptaków - mówi "Gazecie Wrocławskiej" prof. Marcin Kadej z Uniwersytetu Wrocławskiego.

To jeden z największych nieprzekształconych terenów w obrębie dużego miasta w Polsce. Brakuje tu zabudowy, dróg i sztucznego oświetlenia, a to warunki bardzo rzadkie we współczesnych aglomeracjach.

Wrażenie robi również powierzchnia całego obszaru. Jak mówi nam Katarzyna Szymczak-Pomianowska, Departament Strategii i Zrównoważonego Rozwoju w magistracie, Pola Irygacyjne zajmują powierzchnię nawet 7 parków Szczytnickich.

A to nie wszystko, bo pola są jedyną w całości miejską ostoją IBA (Important Bird Area) o znaczeniu międzynarodowym. Znajduje się tu jedna z najliczniejszych polskich populacji lęgowych podróżniczka, gatunku małego, wędrownego ptaka.

Wśród szczególnie cennych gatunków występują tu m.in.:

• podróżniczek,
• derkacz,
• jarzębatka,
• błotniak stawowy,
• bocian biały,
• gąsiorek,
• żuraw,
• łabędź krzykliwy.

Łącznie doliczono się tu 206 cennych gatunków roślin, grzybów i zwierząt, a całkowita liczba gatunków roślin sięga aż 428. w tym salwinii pływającej, róży francuskiej i turzycy Bueka uznanej za wymarłą na Dolnym Śląsku.

Na terenie Pól Irygacyjnych żyją też m.in.:

• bóbr europejski,
• mopek zachodni,
• karlik drobny,
• jaszczurka zwinka i żyworodna,
• rzekotka drzewna, kumak nizinny, ropucha zielona.

To pełny, wielopiętrowy ekosystem, który w dużej mierze działa bez udziału człowieka.

Jednym z najważniejszych działań w najbliższych latach będzie odtworzenie warunków wodnych. Po 2015 roku dawne kanały i zastawki przestały działać, a teren wysychał, co zagrażało cennym siedliskom.

Miasto planuje odtworzenie zastawek na ciekach Trzciana i Mokrzyca, stworzenie naturalnego rozlewiska o powierzchni ok. 10 ha, działania retencyjne bez betonowania i ingerencji w krajobraz.

- Przywracając wodę, przywracamy życie. Nie chcemy tworzyć sztucznych zbiorników. Chcemy, żeby woda wróciła w sposób naturalny, rozlewając się po niecce dawnego meandru Odry, stworzyła miejsca dla płazów i ptaków - mówi nam Katarzyna Szymczak-Pomianowska.

Rezerwat to najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce. Ogranicza ingerencję człowieka, wyklucza inwestycje drogowe i budowlane, a pozwala prowadzić badania i działania ochronne. Ruch turystyczny w rezerwacie jest co prawda możliwy, ale tylko po wyznaczonych ścieżkach.

Dla Pól Irygacyjnych oznacza to, że ich przyszłość zostanie oddana naturze, a jednocześnie teren stanie się miejscem edukacji i obserwacji przyrodniczej dla mieszkańców.

Harmonogram na najbliższe lata:

• 2025 - zakończenie dokumentacji, uzyskanie wymaganych decyzji środowiskowych,
• 2026-2027 - prace hydrotechniczne pod nadzorem przyrodników,
• ok. 2028 - formalne ustanowienie rezerwatu, jeśli proces przebiegnie zgodnie z planem.

Jeśli wszystko się uda, Pola Irygacyjne staną się pierwszym rezerwatem przyrody w granicach Wrocławia i trzecim co do wielkości na Dolnym Śląsku.