Fala 13-latków z e-papierosami i snusami zalewa szkoły
– Te urządzenia są małe, a młodzież nie używa ich w domu, więc kiedy ten rodzic ma to zauważyć? Jest to trudne do wyłapania, zakładanie, że rodzic będzie kontrolował rzeczy osobiste dziecka w każdej sytuacji – mówi specjalista
Co bierze twoje dziecko, a tego nie wyczujesz?
Papierosy tradycyjne odchodzą do lamusa. Dziś młodzież pali e-papierosy i bierze snusy, czyli niewielkie woreczki, które zawierają skoncentrowaną ilość nikotyny.
W 2024 roku Ministerstwo Zdrowia przekazało, że niemal połowa uczniów (47,6 proc.) korzysta z e-papierosów codziennie, a jedynie (choć, to i tak alarmujące) 11,4 proc. uczniów pali tradycyjne papierosy. Co piąty uczeń (21,3 proc.) sięga po smakowe, jednorazowe papierosy.
– Zauważalna jest tendencja, że średnia wieku inicjacji niestety się obniża i jest to bardzo niepokojący trend, dlatego że im jest wcześniejsza, tym głębsze uzależnienie i trudniej się potem z tego wychodzi – dr Eryk Matuszkiewicz, toksykolog.
Eksperci zauważają, że po e-papierosy czy snusy sięgają już nawet 13 czy 14-latkowie. Jednak nikotyna to nie jedyna substancja, która jest popularna wśród nastolatków.
– Cały czas królują psychostymulanty. Do nich można zaliczyć zarówno nikotynę, kofeinę, jak i te, które działają w trochę innym mechanizmie, czyli amfetamina, mefedron i metamfetamina – dodaje Matuszkiewicz.
Snusy czy jednorazowe papierosy są uważane za mniej szkodliwą alternatywę dla papierosów zwykłych. Są niewyczuwalne. Usypiają czujność i podpowiadają, że "to nie może być aż tak niebezpieczne, skoro ładnie pachnie i jest kolorowe" – podkreśla doktor. Są również bardziej społecznie akceptowalne, jest większe przyzwolenie na używanie, bo traktujemy to jako mniej szkodliwą wersję papierosów tradycyjnych.
– To wszystko powoduje, że zainteresowanie jest coraz to większe, częściej sięga młodzież po tego rodzaju produkty.
E-papierosy zawierają różne substancje toksyczne, które mogą nieść ryzyko zdrowotne dla użytkowników. Oprócz nikotyny, e-papierosy mogą zawierać takie substancje jak: formaldehyd, acetaldehyd czy diacetyl, które są szkodliwe dla zdrowia. Długotrwałe narażenie na te substancje może prowadzić do uszkodzenia płuc, serca czy układu nerwowego, a także zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów.
Dobra profilaktyka to nie tylko mówienie "to jest niezdrowe"
Należy rozróżnić uzależnienie od używania. Nie każde używanie kończy się uzależnieniem, ale każdy uzależniony kończy tak, że używa. To jest istotne rozróżnienie na poziomie profilaktyki, a tej występują trzy stopnie. Profilaktyka uniwersalna kierowana jest do wszystkich, wskazująca – do grup ryzyka problemu (np. używających). Trzeci poziom to działanie nakierowane na terapię uzależnionych, czyli osób, które mają problem z uzależnieniem.
– Te urządzenia są małe, a młodzież nie używa ich w domu, więc kiedy ten rodzic ma to zauważyć? Jest to trudne do wyłapania, zakładanie, że rodzic będzie kontrolował rzeczy osobiste dziecka w każdej sytuacji – jest to założenie nadmierne – mówi Mateusz Wiliński, dyrektor poradni psychologiczno-pedagogicznej nr 2 w Poznaniu.
Oczekiwanie od rodziców takiego poziomu kontroli może powodować zarzucanie im nadmiernego ingerowania w sprawy młodych ludzi i pozbawianie ich prawa do prywatności.
– Trudno te dwa elementy ze sobą wyważyć, czyli respektowanie prawa młodego człowieka do prywatności i jednocześnie spełniania wymogów tak daleko idącej kontroli rodzicielskiej w zakresie używania e-papierosów.
Rozwiązaniem wspierającym rodziców może być profilaktyka uniwersalna, czyli rozmawianie z młodzieżą o zagrożeniach i ryzykach związanych z używaniem ale też o tym dlaczego ludzi w ogóle ciągnie do używek - jakie są powody sięgania po używki i jak te potrzeby można zaspokoić na inny, konstruktywny i zdrowy sposób.
– W dobrej profilaktyce nie chodzi tylko defensywne mówienie, że nie wolno palić, bo to szkodliwe, nie wolno pić, bo to szkodliwe. Tylko chodzi również o mówienie, „ludzie sięgają po używki z takich powodów albo z takich”, a wszystkie te potrzeby można równie dobrze załatwić inaczej. Bez używek – dodaje dyrektor.
Wielkopolska walczy z uzależnieniem młodych
W 2024 roku powołano Wielkopolskie Obserwatorium Zagrożeń. List intencyjny podpisała Wojewoda Wielkopolska, Marszałek Województwa Wielkopolskiego oraz Komendant Wojewódzki Policji w Poznaniu. W ramach projektu powstaną eksperckie zespoły, grupy merytoryczne i zespoły zadaniowe. Inicjatywa jest kontynuacją prac "Obserwatorium Zagrożeń dla Ludzi Młodych", która dotyczy poprawy bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. Do współpracy został zaproszony Wielkopolski Kurator Oświaty.
Wczoraj, 2 czerwca Wielkopolski Kurator Oświaty dr Igor Bykowski podpisał porozumienie o współpracy kuratorium z Narodowym Funduszem Zdrowia. Celem współpracy jest m. in. edukacja zdrowotna uczniów oraz promocja profilaktyki i zdrowego stylu życia.
Działania profilaktyczne prowadzą także poradnie pedagogiczno-psychologiczne w Poznaniu. Poradnia psychologiczno-pedagogiczna nr 2 regularnie prowadzi zajęcia, które każda placówka prowadzona przez m. Poznań może zamówić.
– Proponujemy zajęcia, gdzie mieszamy elementy profilaktyki alkoholowej i narkotykowej. W tym roku przygotowujemy również program krótkich zajęć dotyczących e-papierosów, czyli kierowanej zarówno do tych używających, jak i nieużywających, w którym chcemy utrwalać postawy związane z rezygnacją z używania e-papierosów – mówi dyrektor Wiliński.
