Fala 13-latków z e-papierosami i snusami zalewa szkoły

Papierosy tradycyjne odchodzą do lamusa. Dziś młodzież pali e-papierosy i bierze snusy, czyli niewielkie woreczki, które zawierają skoncentrowaną ilość nikotyny.

W 2024 roku Ministerstwo Zdrowia przekazało, że niemal połowa uczniów (47,6 proc.) korzysta z e-papierosów codziennie, a jedynie (choć, to i tak alarmujące) 11,4 proc. uczniów pali tradycyjne papierosy. Co piąty uczeń (21,3 proc.) sięga po smakowe, jednorazowe papierosy.

– Zauważalna jest tendencja, że średnia wieku inicjacji niestety się obniża i jest to bardzo niepokojący trend, dlatego że im jest wcześniejsza, tym głębsze uzależnienie i trudniej się potem z tego wychodzi – dr Eryk Matuszkiewicz, toksykolog.

Eksperci zauważają, że po e-papierosy czy snusy sięgają już nawet 13 czy 14-latkowie. Jednak nikotyna to nie jedyna substancja, która jest popularna wśród nastolatków.

– Cały czas królują psychostymulanty. Do nich można zaliczyć zarówno nikotynę, kofeinę, jak i te, które działają w trochę innym mechanizmie, czyli amfetamina, mefedron i metamfetamina – dodaje Matuszkiewicz.

Snusy czy jednorazowe papierosy są uważane za mniej szkodliwą alternatywę dla papierosów zwykłych. Są niewyczuwalne. Usypiają czujność i podpowiadają, że "to nie może być aż tak niebezpieczne, skoro ładnie pachnie i jest kolorowe" – podkreśla doktor. Są również bardziej społecznie akceptowalne, jest większe przyzwolenie na używanie, bo traktujemy to jako mniej szkodliwą wersję papierosów tradycyjnych.

– To wszystko powoduje, że zainteresowanie jest coraz to większe, częściej sięga młodzież po tego rodzaju produkty.

E-papierosy zawierają różne substancje toksyczne, które mogą nieść ryzyko zdrowotne dla użytkowników. Oprócz nikotyny, e-papierosy mogą zawierać takie substancje jak: formaldehyd, acetaldehyd czy diacetyl, które są szkodliwe dla zdrowia. Długotrwałe narażenie na te substancje może prowadzić do uszkodzenia płuc, serca czy układu nerwowego, a także zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów.

Należy rozróżnić uzależnienie od używania. Nie każde używanie kończy się uzależnieniem, ale każdy uzależniony kończy tak, że używa. To jest istotne rozróżnienie na poziomie profilaktyki, a tej występują trzy stopnie. Profilaktyka uniwersalna kierowana jest do wszystkich, wskazująca – do grup ryzyka problemu (np. używających). Trzeci poziom to działanie nakierowane na terapię uzależnionych, czyli osób, które mają problem z uzależnieniem.

– Te urządzenia są małe, a młodzież nie używa ich w domu, więc kiedy ten rodzic ma to zauważyć? Jest to trudne do wyłapania, zakładanie, że rodzic będzie kontrolował rzeczy osobiste dziecka w każdej sytuacji – jest to założenie nadmierne – mówi Mateusz Wiliński, dyrektor poradni psychologiczno-pedagogicznej nr 2 w Poznaniu.

Oczekiwanie od rodziców takiego poziomu kontroli może powodować zarzucanie im nadmiernego ingerowania w sprawy młodych ludzi i pozbawianie ich prawa do prywatności.

– Trudno te dwa elementy ze sobą wyważyć, czyli respektowanie prawa młodego człowieka do prywatności i jednocześnie spełniania wymogów tak daleko idącej kontroli rodzicielskiej w zakresie używania e-papierosów.

Rozwiązaniem wspierającym rodziców może być profilaktyka uniwersalna, czyli rozmawianie z młodzieżą o zagrożeniach i ryzykach związanych z używaniem ale też o tym dlaczego ludzi w ogóle ciągnie do używek - jakie są powody sięgania po używki i jak te potrzeby można zaspokoić na inny, konstruktywny i zdrowy sposób.

– W dobrej profilaktyce nie chodzi tylko defensywne mówienie, że nie wolno palić, bo to szkodliwe, nie wolno pić, bo to szkodliwe. Tylko chodzi również o mówienie, „ludzie sięgają po używki z takich powodów albo z takich”, a wszystkie te potrzeby można równie dobrze załatwić inaczej. Bez używek – dodaje dyrektor.

W 2024 roku powołano Wielkopolskie Obserwatorium Zagrożeń. List intencyjny podpisała Wojewoda Wielkopolska, Marszałek Województwa Wielkopolskiego oraz Komendant Wojewódzki Policji w Poznaniu. W ramach projektu powstaną eksperckie zespoły, grupy merytoryczne i zespoły zadaniowe. Inicjatywa jest kontynuacją prac "Obserwatorium Zagrożeń dla Ludzi Młodych", która dotyczy poprawy bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. Do współpracy został zaproszony Wielkopolski Kurator Oświaty.

Wczoraj, 2 czerwca Wielkopolski Kurator Oświaty dr Igor Bykowski podpisał porozumienie o współpracy kuratorium z Narodowym Funduszem Zdrowia. Celem współpracy jest m. in. edukacja zdrowotna uczniów oraz promocja profilaktyki i zdrowego stylu życia.

Działania profilaktyczne prowadzą także poradnie pedagogiczno-psychologiczne w Poznaniu. Poradnia psychologiczno-pedagogiczna nr 2 regularnie prowadzi zajęcia, które każda placówka prowadzona przez m. Poznań może zamówić.

– Proponujemy zajęcia, gdzie mieszamy elementy profilaktyki alkoholowej i narkotykowej. W tym roku przygotowujemy również program krótkich zajęć dotyczących e-papierosów, czyli kierowanej zarówno do tych używających, jak i nieużywających, w którym chcemy utrwalać postawy związane z rezygnacją z używania e-papierosów – mówi dyrektor Wiliński.