Gorzów: Ruiny z Zawarcia nie będą zabytkiem. ZGM czeka na wznowienie rozbiórki

Zrujnowane kamienice przy ul. Przemysłowej i Prostej  od lat są w tragicznym stanie technicznym. Dachy są zawalone, stropy zerwane, a budynki zabezpieczone i wyłączone z użytkowania. Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Gorzowie jeszcze w 2023 roku zdecydował, że jedynym racjonalnym rozwiązaniem jest ich rozbiórka. Teren miał zostać przeznaczony pod nowe budownictwo komunalne.

W czerwcu 2025 roku ZGM rozstrzygnął przetarg, a w lipcu ruszyła rozbiórka. Jednak po kilku dniach prace zostały wstrzymane decyzją kierownika gorzowskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Błażeja Skazińskiego. Mimo że tylko jeden z budynków figurował w gminnej ewidencji zabytków, konserwator uznał, że cały zespół może mieć wartość historyczną i nakazał wstrzymanie robót, by sprawdzić, czy obiekty zasługują na wpis do rejestru zabytków.

Decyzja wywołała ostry sprzeciw urzędników miejskich i ZGM, którzy ostrzegali, że może to zablokować rozwój budownictwa komunalnego i zostawić mieszkańców ze „skansenem ruin”. Miasto apelowało o racjonalizm, wskazując, że nie ma pieniędzy na odrestaurowanie budynków i nie chce powtórzyć sytuacji takich jak z budynkiem po CEZiB-ie, który po wpisaniu do rejestru od lat czeka na dziesiątki milionów złotych na remont.

Portal gorzowianin.com poprosił Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze o wyjaśnienia dotyczące działań delegatury. Jak wyjaśnia rzeczniczka urzędu Pamela Wiśniewska, decyzja o wstrzymaniu rozbiórki nie oznaczała automatycznej ochrony.

- Wstrzymanie robót daje czas na ocenę, czy obiekty powinny trafić do rejestru zabytków. Decyzja wygasa po 14 dniach. W tym przypadku natychmiast zwołano komisję konserwatorską z udziałem rzeczoznawcy budowlanego i architekta miejskiego - komentuje Pamela Wiśniewska, rzecznik prasowy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze

Podczas posiedzenia komisji 14 lipca rzeczoznawca budowlany Przemysław Puchalski stwierdził, że budynki są w stanie awaryjnym. Ekspertyza wykazała m.in. pęknięcia ścian zewnętrznych od osiadania gruntu, zawalone ściany działowe, uszkodzenia dachów i brak szczelności, przez co woda zalewała wnętrza. To doprowadziło do zawilgocenia konstrukcji drewnianych - więźb dachowych i belek stropowych oraz do rozwoju grzyba domowego.

Wnioski rzeczoznawcy przesądziły o tym, że organ wojewódzki odstąpił od wszczynania procedury wpisu do rejestru zabytków. Stan techniczny budynków został uznany za zbyt zły, by mogły podlegać dalszej ochronie.

W odpowiedzi na nasze pytania urząd zapowiada nowe procedury, które mają zapobiec podobnym sytuacjom w przyszłości.

- Kierownik delegatury będzie zobowiązany do natychmiastowego informowania wojewódzkiego konserwatora o każdej decyzji o wstrzymaniu prac przy obiektach niewpisanych do rejestru zabytków. Takie decyzje nadal będą dopuszczalne, ale będą konsultowane, by uniknąć paraliżu inwestycji i sporów z samorządem - tłumaczy Pamela Wiśniewska.

Urząd podkreśla, że mimo kontrowersji, kierownik delegatury działał zgodnie z prawem. - Wstrzymanie robót to narzędzie przewidziane w ustawie, które daje czas na ocenę wartości obiektów. Zdarza się, że budynki uważane przez opinię publiczną za „ruiny” mają cechy, które uzasadniają ochronę. Nie wszystkie zabytki da się jednak uratować. W tym przypadku stan techniczny przeważył i zdecydowano o odstąpieniu od wpisu - podkreśla rzecznik prasowy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze.

Ta decyzja oznacza, że rozbiórka kamienic na Zawarciu będzie mogła być kontynuowana. 

Na ostateczną decyzję czeka teraz Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, który odpowiada za rozbiórkę. - Jesteśmy zadowoleni z pozytywnego rozstrzygnięcia tej sprawy. Póki co, jeszcze nie otrzymaliśmy oficjalnej decyzji w tej sprawie możliwości wznowienia rozbiórki. Czekamy na ten dokument - komentuje Paweł Nowacki, dyrektor Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Gorzowie.