Historia ma wciągać uczniów od pierwszej lekcji. Nowa podstawa wyznacza kierunek

We wtorek Instytut Badań Edukacyjnych - Państwowy Instytut Badawczy poinformował o zakończeniu prac nad projektami nowych podstaw programowych dla przedszkola i większości przedmiotów w szkołach podstawowych. Przygotowanie nowej podstawy programowej to etap reformy zapowiadanej przez ministerstwo edukacji.

Instytut ma przekazać projekty Ministerstwu Edukacji Narodowej. MEN po przeprowadzeniu konsultacji społecznych zdecyduje o ostatecznym kształcie podstaw programowych, w tym o podstawie programowej historii. Rozporządzenie MEN określi co uczeń powinien umieć z określonego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym; każdy przedmiot jest opisywany osobno.

IBE-PIB na swojej stronie internetowej opublikował przygotowane przez ekspertów projekty podstaw do przedmiotów: wychowanie przedszkolne, edukacja wczesnoszkolna, edukacja dla bezpieczeństwa, edukacja obywatelska, etyka, historia, informatyka, język polski, język obcy - nowożytny, język mniejszości narodowej lub etnicznej, język regionalny - język kaszubski, kształcenie ogólne w szkole podstawowej, matematyka, muzyka i zajęcia praktyczno-techniczne.

W projekcie podstawy programowej każdego przedmiotu wskazano cele, opisano specyfikę i strukturę przedmiotu, efekty uczenia się, określono wymagania w zakresie doświadczeń edukacyjnych i warunki realizacji przedmiotu.

Przeczytaj też: Do nowej listy lektur dodano otwarty zbiór tekstów. Są konkretne tytuły | Strefa Edukacji

"Nauczanie historii w szkole podstawowej ma służyć wzmacnianiu więzi uczniów ze wspólnotą narodową i państwową oraz najbliższym otoczeniem - regionem i miejscowością, rozwijaniu kompetencji przekrojowych oraz budowaniu i doskonaleniu wiedzy i umiejętności przedmiotowych" - zapisał Instytut w projekcie podstawy programowej historii. Zaznaczył, że "istotnym postulatem jest także budzenie zainteresowania uczniów historią i kształtowanie świadomości, że poznawanie przeszłości opiera się na określonych, sprawdzonych metodach naukowych".

Wskazał, że w dążeniu do osiągnięcia tych celów kluczowe wydaje się ograniczenie metod podających na rzecz metod aktywizujących.

"Szczególnie ważne staje się położenie nacisku na samodzielną, a więc prowadzoną rzeczywiście przez uczniów, analizę źródeł: tekstów, map, ikonografii, materiałów statystycznych i współczesnych tekstów kultury, m.in. filmów, powieści, komiksów, gier" - podkreślił IBE.

Wyjaśnił, że praca ze źródłami ma na celu rozwijanie umiejętności przedmiotowych i komunikacyjnych.

"Uczniowie powinni umieć nie tylko analizować źródła, lecz także o nich rozmawiać - wyrażać własne opinie i oceny, spierać się o trafność poglądów i próbować dochodzić w sporach do kompromisu (...). Kluczowe jest zapewnienie w klasie takiej atmosfery, która będzie sprzyjać zadawaniu pytań i prowadzeniu otwartego dialogu" - wskazał w projekcie podstawy programowej.

Jak zaznaczył w podstawie programowej historii, cykl edukacyjny zaplanowano w taki sposób, aby rozpoczynał się od tematyki wprowadzającej w specyfikę przedmiotu i rozbudzającej zainteresowanie przeszłością w pierwszych miesiącach nauki w klasie IV (następnie wraca się do tych wątków w kolejnych klasach). W dalszych miesiącach nauki w klasie IV i w kolejnych klasach koncepcja obejmuje chronologiczno-problemowy kurs od starożytności po współczesność, z dominującą rolą historii narodu i państwa polskiego.

Ramy chronologiczne mają obejmować: w klasach IV-VI okres od pradziejów do przełomu XIX/XX w., w klasach VII-VIII okres od przełomu XIX/XX do co najmniej 2004 r. W podstawie programowej uwzględnione są efekty, które dotyczą: historii regionalnej i lokalnej; krytycznej analizy i interpretacji różnorakich źródeł wiedzy, w tym różnych gatunków źródeł historycznych; projektów uczniowskich (tzw. doświadczeń edukacyjnych) związanych z indywidualnymi zainteresowaniami uczniów. W ramach przedmiotu realizowany będzie też moduł filozoficzny i moduł kultura.

Blok zagadnień omawianych w klasach VII-VIII uczniowie - zgodnie z projektem - mają rozpocząć od I wojny światowej, jej charakteru i następstw. Kolejne zagadnienia to: sprawa polska i losy Polaków w czasie I wojny światowej; Europa w okresie międzywojennym; narodziny Rzeczypospolitej Polskiej; II Rzeczpospolita Polska w okresie rządów parlamentarnych; Rzeczpospolita pod rządami sanacji; Europa na drodze do II wojny światowej; II wojna światowa i jej charakter; ziemie polskie pod okupacją; sprawa polska w czasie II wojny światowej; dwubiegunowy świat w II połowie XX w.; Europa Zachodnia w II połowie XX w.; "Kraje Demokracji Ludowej"; Jesień Narodów w Europie; narodziny Polski "ludowej" (1944-1956); Polska Rzeczpospolita Ludowa w latach 1956-1979; kryzys i zmierzch PRL (1980-1988); narodziny i rozwój III Rzeczpospolitej; miejsce Polski w Europie i świecie współczesnym.

Przykładowo w efektach uczenia dot. zagadnienia "Kryzys i zmierzch PRL (1980-1988)" napisano: uczeń 1) przedstawia sytuację w PRL w latach 80. XX w., używając terminów: kryzys gospodarki, "karnawał "Solidarności"", porozumienia sierpniowe, stan wojenny, strajki oraz uwzględniając postacie: Jerzego Popiełuszki, Anny Walentynowicz, Lecha Wałęsy; 2) podaje datę wprowadzenia stanu wojennego i wyjaśnia znaczenie tego wydarzenia; 3) analizując źródła, przedstawia przejawy oporu społecznego wobec władzy komunistycznej w Polsce w latach 1980-1988, w tym w swoim regionie; 4) analizując teksty kultury, przedstawia życie codzienne w Polsce w latach 1980-1988, uwzględniając role społeczne kobiet i mężczyzn - moduł kultura; 5) analizując wybrane teksty historiograficzne nt. wprowadzenia stanu wojennego, formułuje opinię na jego temat i poddaje dyskusję na ten temat; 6) identyfikuje w swoim regionie i opisuje miejsca pamięci związane z wydarzeniami z lat 1980-1988 oraz formułuje i uzasadnia opinię na temat konieczności ich ochrony - moduł kultura.

Z kolei w efektach uczenia dot. zagadnienia "Miejsce Polski w Europie i świecie współczesnym" napisano: uczeń 1) przedstawia specyfikę współczesnego świata, używając terminów: globalizacja, migracje, NATO, rewolucja naukowo-techniczna, Unia Europejska, zmiana klimatu; 2) podaje daty: przystąpienia Polski do NATO i wstąpienia Polski do Unii Europejskiej oraz wyjaśnia znaczenie tych wydarzeń; 3) analizując mapy historyczne, przedstawia zmiany zasięgu NATO oraz Unii Europejskiej; 4) wskazuje przejawy globalizacji w swoim otoczeniu i ocenia to zjawisko z perspektywy różnych grup społecznych i mieszkańców wybranych krajów; 5) analizując źródła, na wybranych przykładach ukazuje korzyści i wyzwania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i NATO, formułuje własną opinię na temat bilansu członkostwa w tych organizacjach i podejmuje dyskusję na jej temat.

Nowym elementem podstawy programowej historii są doświadczenia edukacyjne. Podzielono je na indywidualne i grupowe. Nauczyciel wraz z uczniami ma wybrać co najmniej jedno doświadczenie do realizacji w każdym roku nauki.

Wśród wskazanych w projekcie doświadczeń indywidualnych dla uczniów klas IV-VI zaproponowano m.in. zaangażowanie się w organizację obchodów upamiętniających ważną rocznicę lub święto państwowe, a wśród doświadczeń grupowych wspólną grę historyczną, a następnie ocenę jej pod kątem zgodności ukazanego świata i wydarzeń z realiami historycznymi. Wśród doświadczeń indywidualnych dla uczniów klas VII-VIII zaproponowano m.in. wywiad ze świadkiem historii, a wśród doświadczeń grupowych przygotowanie debaty dotyczącej wpływu wydarzeń historycznych na życie współczesne, a także przygotowanie wystąpienie na temat tzw. historii alternatywnej wybranego wydarzenia historycznego.