Husaria pod Kłuszynem. Jak Polacy zdobyli Moskwę

4 lipca 1610 roku polska husaria stanęła naprzeciw kilkukrotnie liczniejszej armii rosyjskiej. Pod Kłuszynem rozegrała się bitwa, która na zawsze zmieniła losy Europy Wschodniej.

Polski husarzPolski husarz
Źródło zdjęć: © Domena publiczna
Przez Wieki

Czas wielkiej smuty i wojny

Początek XVII wieku to czas chaosu w Rosji – tzw. Wielka Smuta. Po śmierci Iwana Groźnego i wymarciu dynastii Rurykowiczów kraj pogrążył się w wojnie domowej, głodzie i walkach o tron. Władcy zmieniali się jak w kalejdoskopie, a na arenie pojawiali się samozwańcy i pretendenci wspierani przez zagraniczne mocarstwa.

W tej atmosferze król Polski Zygmunt III Waza zdecydował się interweniować zbrojnie, oficjalnie w imię obrony katolicyzmu i własnych praw do tronu moskiewskiego.

Wojna polsko-rosyjska (1609–1618) rozpoczęła się oblężeniem Smoleńska przez armię polsko-litewską. Smoleńsk miał kluczowe znaczenie strategiczne. Rosjanie pod wodzą cara Wasyla Szujskiego i jego brata Dymitra zgromadzili wielką armię, by odblokować miasto i rozbić Polaków.

Droga do Kłuszyna

Wiosną 1610 roku hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski zebrał pod swym dowództwem ok. 7 tysięcy żołnierzy, z czego większość stanowiła jazda, w tym elitarna husaria.

Wyruszył spod Smoleńska, by przeciąć drogę armii rosyjsko-szwedzkiej, która pod dowództwem Dymitra Szujskiego i szwedzkiego generała Jakuba De la Gardie maszerowała z odsieczą. Po drodze Polacy zdobyli kilka mniejszych twierdz, a 3 lipca dotarli pod wieś Kłuszyn, gdzie rozłożyły się główne siły wroga.

Rosjanie i Szwedzi byli przekonani o swoim zwycięstwie – ich armia liczyła od 30 do 35 tysięcy ludzi, w tym 5 tysięcy doskonale wyszkolonych najemników zachodnich. Polacy musieli działać błyskawicznie, by nie dopuścić do połączenia sił nieprzyjaciela z innymi oddziałami zmierzającymi do Smoleńska.

Siły i uzbrojenie stron: przewaga i elita

Siły polsko-litewskie pod Kłuszynem liczyły ok. 6–7 tysięcy ludzi, z czego aż 80% stanowili kawalerzyści. Najbardziej prestiżową i skuteczną formacją była husaria –ciężka jazda, uzbrojona w długie kopie (do 6 metrów), szable, pistolety i charakterystyczne skrzydła. Husarze walczyli w zwartych szeregach, a ich szarża była w stanie rozbić nawet najlepiej przygotowaną piechotę i jazdę przeciwnika.

Armia rosyjsko-szwedzka miała miażdżącą przewagę liczebną. Oprócz wojsk regularnych, w jej skład wchodziły oddziały bojarów, pospolite ruszenie, Tatarzy i najemnicy zachodni – Szwedzi, Niemcy, Anglicy i Szkoci. Ci ostatni byli wyposażeni w nowoczesną broń palną, piki i działa, a ich morale uchodziło za wysokie.

Bitwa pod Kłuszynem

Bitwa rozpoczęła się o świcie 4 lipca 1610 roku. Polacy zaatakowali z zaskoczenia –husaria ruszyła do szarży mimo zmęczenia po nocnym marszu. Rosjanie i Szwedzi, chronieni szańcami i płotami, początkowo odpierali ataki, jednak kolejne fale husarii przełamywały ich linie. Żółkiewski doskonale manewrował swoimi oddziałami, wykorzystując przewagę mobilności i wyszkolenia jazdy.

Najemnicy zachodni, widząc klęskę Rosjan, zaczęli się wycofywać do własnych obozów. Husaria, wspierana przez lekką jazdę i piechotę, rozbijała kolejne oddziały przeciwnika. W kluczowym momencie Polacy zdobyli rosyjski obóz, co wywołało panikę w szeregach wroga. Armia Szujskiego poszła w rozsypkę – wielu żołnierzy zginęło w ucieczce, a tysiące dostały się do niewoli.

Według relacji hetmana Żółkiewskiego, Polacy stracili ok. 100 ludzi, podczas gdy straty przeciwnika szacuje się na 5–7 tysięcy zabitych i rannych. Do niewoli trafiło ponad 2 tysiące żołnierzy, w tym wielu wyższych oficerów i bojarów.

Taktyka i geniusz Żółkiewskiego

Sukces Polaków pod Kłuszynem nie był dziełem przypadku. Hetman Żółkiewski wykazał się wyjątkowym kunsztem dowódczym. Umiejętnie wykorzystał teren, zaskoczył przeciwnika i perfekcyjnie skoordynował kolejne szarże husarii.

Kluczowe było wykorzystanie przewagi jakościowej nad liczebną. Husaria, walcząc w zwartych szeregach, przełamywała kolejne linie obrony, podczas gdy Rosjanie i Szwedzi nie potrafili zorganizować skutecznej kontrakcji.

Żółkiewski nie bał się podejmować ryzyka – sam prowadził szarże, a jego obecność na polu walki podnosiła morale żołnierzy. Współpraca między jazdą a piechotą, szybkie manewry i umiejętność wykorzystania zamieszania w szeregach wroga przesądziły o zwycięstwie.

Znaczenie zwycięstwa: droga na Kreml

Triumf pod Kłuszynem otworzył Polakom drogę na Moskwę. Po bitwie Żółkiewski ruszył w kierunku stolicy Rosji, gdzie bojarzy – zniechęceni klęską Szujskiego – obalili cara i zaproponowali tron królewiczowi Władysławowi Wazie, synowi Zygmunta III. 21 września 1610 roku polskie oddziały wkroczyły do Moskwy i zajęły Kreml, co było wydarzeniem bez precedensu w historii Europy Wschodniej.

Przez dwa lata Polacy utrzymywali się na Kremlu, a Władysław Waza był formalnie uznawany za cara przez część bojarów i ludności. Ostatecznie jednak nie udało się utrwalić polskiej dynastii na tronie moskiewskim – w 1612 roku wybuchło powstanie ludowe, a polska załoga została zmuszona do kapitulacji.

Źródło artykułu:

Wybrane dla Ciebie

Pietrek gościem II Plenerów Filmowych z Franciszkiem Pieczką w Godowie
Pietrek gościem II Plenerów Filmowych z Franciszkiem Pieczką w Godowie
Po deszczu nadejdzie inwazja ślimaków. Tak je zwalczysz
Po deszczu nadejdzie inwazja ślimaków. Tak je zwalczysz
Awanse, nagrody, koncert! Tak wyglądało Święto Policji 2025 w Chełmnie. Mamy zdjęcia
Awanse, nagrody, koncert! Tak wyglądało Święto Policji 2025 w Chełmnie. Mamy zdjęcia
Ponad 31 mln zł na prace przy A4. Powstanie nowy MOP
Ponad 31 mln zł na prace przy A4. Powstanie nowy MOP
Włamania w Koninie. Policja zatrzymała sprawcę dwóch kradzieży
Włamania w Koninie. Policja zatrzymała sprawcę dwóch kradzieży
Policja znalazła ciała dwóch osób w mieszkaniu w Ostrowie Wielkopolskim
Policja znalazła ciała dwóch osób w mieszkaniu w Ostrowie Wielkopolskim
Warszawa. Pijany mężczyzna leżał na ścieżce rowerowej. Dwójka dzieci w przyczepce
Warszawa. Pijany mężczyzna leżał na ścieżce rowerowej. Dwójka dzieci w przyczepce
Kierowca bez uprawnień wpadł, bo ostrzegał innych światłami. Mrugnął też do policjantów
Kierowca bez uprawnień wpadł, bo ostrzegał innych światłami. Mrugnął też do policjantów
Z klasztornej spiżarni do twojej kuchni. Ogórki konserwowe z curry siostry Anastazji
Z klasztornej spiżarni do twojej kuchni. Ogórki konserwowe z curry siostry Anastazji
Afera wokół badań na endometriozę. Chodakowska przeprasza
Afera wokół badań na endometriozę. Chodakowska przeprasza
Męskie Granie 2025: unikalne projekty i powrót kultowych zespołów
Męskie Granie 2025: unikalne projekty i powrót kultowych zespołów
Nosił kolczyki i rajstopy. Kontrowersyjny Henryk Walezy
Nosił kolczyki i rajstopy. Kontrowersyjny Henryk Walezy