Jak czarnoskóry sportowiec ośmieszył Hitlera w Berlinie?

W 1936 roku świat patrzył na Berlin, gdzie igrzyska olimpijskie miały być pokazem potęgi i rzekomej wyższości aryjskiej rasy. Jednak to nie Hitler, lecz Jesse Owens – czarnoskóry lekkoatleta z USA – stał się prawdziwym bohaterem stadionów. Jego sukcesy nie tylko zawstydziły nazistowską propagandę, ale też na zawsze zmieniły historię sportu i walki z rasizmem.

Jesse Owens

Źródło zdjęć: © Domena publiczna

Przez Wieki

5 czerwca 2025, 10:13

Igrzyska w Berlinie 1936

Letnie igrzyska olimpijskie w Berlinie w 1936 roku miały być dla Adolfa Hitlera triumfem ideologii nazistowskiej. Niemiecka stolica została przystrojona flagami ze swastyką, a nazistowska propaganda miała przekonać świat o potędze i rzekomej wyższości "czystej" rasy aryjskiej. Władze III Rzeszy na czas igrzysk starały się ukryć prześladowania Żydów i innych mniejszości, usuwając antysemickie napisy i łagodząc restrykcje, by nie zrazić zagranicznych gości.

Igrzyska były transmitowane na niespotykaną wcześniej skalę, a ich przebieg miał udowodnić, że Niemcy są nowoczesnym, tolerancyjnym państwem. Jednak już od początku było jasne, że sport i polityka będą się tu ściśle przenikać. Hitler i jego otoczenie liczyli, że niemieccy sportowcy zdominują zawody, a sukcesy "niearyjskich" zawodników będą marginalne.

Demolka w środku nocy. Znaleźli auto. Od razu zjechały się służby

Jesse Owens – droga na olimpijski szczyt

Jesse Owens urodził się w 1913 roku w rodzinie robotniczej w Alabamie. W dzieciństwie przeniósł się z rodziną do Cleveland, gdzie szybko ujawnił swój lekkoatletyczny talent.

Owens już w szkole średniej bił rekordy, a podczas studiów na Uniwersytecie Stanowym Ohio jego kariera nabrała tempa. W 1935 roku podczas jednego mityngu ustanowił trzy rekordy świata i wyrównał czwarty w ciągu niecałej godziny – do dziś uznaje się to za jeden z największych wyczynów w historii sportu.

Owens był nie tylko fenomenalnym sprinterem, ale i znakomitym skoczkiem w dal. Jego nazwisko stało się znane w całych Stanach Zjednoczonych, jednak ze względu na kolor skóry wciąż musiał zmagać się z dyskryminacją i segregacją rasową. Wyjazd na igrzyska do Berlina był dla niego szansą na sportowy triumf i udowodnienie swojej wartości na oczach całego świata.

Cztery złote medale – upokorzenie nazistów

W Berlinie Jesse Owens wystartował w czterech konkurencjach: biegu na 100 metrów, skoku w dal, biegu na 200 metrów oraz sztafecie 4 × 100 metrów. W każdej z nich zdobył złoty medal, stając się największą gwiazdą igrzysk.

Sukcesy Owensa były nie tylko sportowym wyczynem, ale też ciosem dla nazistowskiej propagandy – czarnoskóry lekkoatleta zdominował konkurencję, w której Niemcy liczyli na zwycięstwo "aryjskich" sportowców.

Szczególnie symboliczny był finał skoku w dal, gdzie Owens rywalizował z Niemcem Luzem Longiem. Long, mimo nacisków ze strony władz, zachował się wobec Amerykanina z wielką klasą – udzielił mu nawet wskazówek technicznych, a po zwycięstwie pogratulował mu na oczach całego stadionu.

Reakcja Hitlera i światowa opinia

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych mitów jest historia, że Hitler odmówił uściśnięcia dłoni Owensowi po jego triumfach. W rzeczywistości, po pierwszym dniu igrzysk, Międzynarodowy Komitet Olimpijski nakazał Hitlerowi, by albo witał wszystkich medalistów, albo żadnego.

Hitler wybrał drugą opcję i przestał publicznie gratulować zwycięzcom. Owens sam później przyznał, że nie czuł się zlekceważony przez Hitlera – znacznie bardziej zabolał go brak uznania ze strony prezydenta USA, który nie zaprosił go do Białego Domu.

Sukces Owensa odbił się szerokim echem na całym świecie. Prasa międzynarodowa pisała o "czarnoskórym bohaterze, który upokorzył nazistów". Hitlerowska propaganda starała się umniejszać znaczenie jego zwycięstw, jednak nie była w stanie zatrzeć wrażenia, jakie wywarł na publiczności i innych sportowcach.