Kanał Augustowski to unikatowe dzieło budownictwa wodnego. Wyjątkowa atrakcja w skali Polski i Europy

Podlaski kanał to prawdziwa perła wśród europejskich szlaków wodnych, jest uznawany za najbardziej malowniczy w Polsce.

• Wraz z zespołem budowli i urządzeń został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych,
• uznany za pomnik historii,
• jest częścią Szlaku Batorego,
• został włączony w Europejski Szlak Tematyczny Transport i Komunikacja, będący częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Kanał Augustowski to obiekt transgraniczny, który dzieli granica pomiędzy Polską i Białorusią. Na skutek podziału Europy po drugiej wojnie światowej w granicach Polski znalazło się 80 km kanału z 14 śluzami. Jedna śluza przebiega w pasie granicznym, a trzy znajdują się po stronie białoruskiej. Jego całkowita długość wynosi około 101 km, co plasuje go na drugim miejscu w kraju. Prócz walorów natury technicznej stał się popularną atrakcją turystyczną.

O budowie Kanału Augustowskiego zdecydowano w celu ominięcia pruskich komór celnych przy tranzycie zboża do Gdańska. Drogi wodne były kluczowe dla gospodarki przed rozwojem kolei. W lipcu 1824 r. ruszyła budowa podlaskiego kanału. Pracowało przy niej 6-7 tys. W 1831 r. prace przy budowie kanału przerwały działania zbrojne powstania listopadowego. W latach 1833-1839 prowadzono prace tylko na odcinku od Biebrzy do Niemna. W 1839 r. prace przy budowie kanału zostały zakończone i został on otwarty.

We wrześniu 1968 r. Towarzystwo Miłośników Ziemi Augustowskiej wydało memoriał w sprawie niszczenia zabytkowego charakteru Kanału Augustowskiego. Zaowocowało to wpisaniem go do rejestru zabytków. W 1994 r. do białoruskiego rejestru zabytków została wpisana dotychczas bardzo zaniedbana białoruska część kanału, którą wyremontowano na początku XXI w.

Polski odcinek kanału do lat 80. XX wieku służył do transportu drewna, a od lat 60. coraz większe znaczenie miało jego turystyczne wykorzystanie. Bliskie sąsiedztwo - 

• Biebrzańskiego Parku Narodowego,
• Wigierskiego Parku Narodowego,
• Suwalskiego Parku Krajobrazowego,
• malowniczych rzek Rospudy, Czarnej Hańczy, Marychy,
• licznych rezerwatów

- podnosi atrakcyjność szlaku wodnego. W połączeniu z Czarną Hańczą stanowi urokliwą trasę, którą bardzo chętnie wybierają odwiedzający pojezierze kajakarze.

W Kanale Augustowskim występują: lin, leszcz, okoń, szczupak, węgorz, karaś, miętus pospolity, płoć i ukleja. Bogaty jest świat wodnych ptaków: łabędzie, kaczki, gęsi.

• port w Augustowie,
• rzeka Netta,
• jezioro Necko,
• rzeka Klonownica,
• Jezioro Białe,
• śluza w Przewięzi,
• Jezioro Studzieniczne.

Długość kanału to ponad 101 km, w tym 82 km w granicach Polski (kilometraż kanału liczony jest od połączenia z Biebrzą).

Kanał, oprócz śluz, których jest 18, tworzą:

• Netta (w górnym biegu od źródła do jeziora Necko - Rospuda) - prawy dopływ Biebrzy,
• Czarna Hańcza - największa rzeka Wigierskiego Parku Narodowego .

Kanał Augustowski nie spełnił nigdy pokładanych w nim nadziei związanych z wykorzystaniem gospodarczym. Jego pierwotna forma w zasadniczej części została zachowana ponieważ kanał nigdy nie stał się mocno eksploatowaną drogą wodną i nie trzeba było poszerzać przekopów czy powiększać śluz. Dlatego obecnie stanowi szczególnie interesujący obiekt.

Śluzy

Obecnie w granicach Polski w ramach Kanału Augustowskiego znajduje się 14 z 18 śluz (3 na terenie Białorusi, 1 w pasie granicznym). Śluzy od rzeki Biebrzy:

1. Dębowo
2. Sosnowo
3. Borki
4. Białobrzegi
5. Augustów
6. Przewięź
7. Swoboda
8. Gorczyca
9. Paniewo
10. Śluza Paniewo, dolna komora:

1. Perkuć
2. Mikaszówka
3. Sosnówek
4. Tartak
5. Kudrynki
6. Kurzyniec (granica)
7. Wołkuszek (Białoruś)
8. Dąbrówka (Białoruś)
9. Niemnowo (Białoruś)

Z powodu braku regulacji Biebrzy i Narwi obecnie kanał nie jest skomunikowany z innymi drogami wodnymi w Polsce.