Katowice: Strefa czystego transportu? Uchwała, założenia, warianty

O tym, że - na podstawie obowiązujących przepisów - Katowice będą musiały wprowadzić strefę czystego transportu, było wiadomo już kilka miesięcy temu, kiedy przedstawione zostały wyniki pomiarów jakości powietrza ze stacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Średnioroczne stężenie tlenków azotu zostało tam znacznie przekroczone.

Sęk w tym, że stacja GIOŚ znajdowała się przy autostradzie A4. Lokalny samorząd wskazał, że to absurd, wyniki nie są miarodajne dla miasta i naciskał na przeniesienie stacji. Obecnie znajduje się ona przy ul. Jerzego Dudy-Gracza, a wyniki pomiarów nie wskazują nieprawidłowości.

Mimo to do Urzędu Miasta Katowice 1 grudnia 2025 r. wpłynęło pismo z Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Według resortu "lokalizacja punktu pomiarowego nie zwalnia z obowiązku utworzenia strefy czystego transportu, a samo wprowadzenie strefy jest kluczowe dla wypłaty środków z Krajowego Planu Odbudowy na rzecz kraju" - poinformował magistrat.

"Aktualne wyniki nie wskazują przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla NO₂ w Katowicach. Mimo to Komisja Europejska ocenia sytuację według danych z roku 2024 i oczekuje wdrożenia przez polskie miasta dodatkowych działań, w tym stref czystego transportu, niezależnie od faktu, że miasto nie odnotowuje obecnie przekroczeń norm NO₂" - wskazał Urząd Miasta Katowice.

W komunikacie wyjaśnił, że strefy czystego transportu są elementem planów ochrony powietrza w aglomeracjach, w których odnotowano przekroczenia norm, a Komisja Europejska oczekuje "pełnej zgodności i realizacji działań wskazanych w planach ochrony powietrza - niezależnie od obecnych wyników pomiarów".

Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawę przeciwko Polsce w związku z niespełnieniem norm stężenia tlenków azotu w aglomeracjach katowickiej i krajowskiej. Realizacja programów ochrony powietrza jest jednym z tzw. kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy.

Podczas grudniowej sesji Rada Miasta Katowice zajmie się uchwałą intencyjną w sprawie utworzenia strefy czystego transportu.

Kolejne kroki to przygotowanie założeń, przedstawienie możliwych wariantów, zapewnienie zgodności z wymogami Komisji Europejskiej i prawa krajowego oraz przeprowadzenie konsultacji społecznych.

"Katowice będą realizować obowiązki wynikające z decyzji Komisji Europejskiej, jednocześnie dbając o komfort mieszkańców i proporcjonalność wprowadzanych rozwiązań" - zapewnił Urząd Miasta Katowice.

Zgodnie z zapisami ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych strefa czystego transportu w Katowicach powinna obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Lokalne samorządy - w miastach liczących ponad 100 tys. mieszkańców - zostały zobligowane do wprowadzania stref czystego transportu od początku "roku następującego po roku", w którym otrzymały informacje o przekroczeniu średniorocznej normy stężenia tlenków azotu.

Strefę czystego transportu można znieść, jeśli w kolejnych trzech latach nie wykazano przekroczenia średniorocznej normy. W związku z tym katowicki samorząd będzie mógł zrezygnować ze strefy czystego transportu, jeśli dobre wyniki utrzymają się w latach 2025-2027.

W praktyce to lokalny samorząd ustala, jakie pojazdy i na jakich zasadach mogą wjeżdżać do strefy czystego transportu. W Warszawie zakaz dotyczy pojazdów z silnikiem benzynowym starszych niż 27 lat lub niespełniających normy Euro 2 oraz pojazdów z silnikiem diesla starszych niż 18 lat lub niespełniających normy Euro 4. Do końca 2027 r. zakaz nie obowiązuje mieszkańców stolicy.