Kraków: Memoriał KL Plaszow rośnie w oczach. Zakończenie budowy planowane jest do końca roku

Przy ul. Kamieńskiego, tuż przy historycznym terenie dawnego obozu, powstaje nowy budynek Muzeum KL Plaszow - Memoriał. W powstającym właśnie budynku Memoriału, położonym tuż za obszarem byłego obozu, znajdować się będzie wystawa historyczna - to główny budynek muzealny. Architekci wykorzystali naturalne ukształtowanie terenu i zaprojektowali obiekt wtopiony w skarpę, ukryty pod ziemią, z widoczną jedynie elewacją frontową.

Budynek z terenem połączy tunel przechodzący pod ulicą Swoszowicką. Aktualnie rozpoczęły się ostatnie etapy prac ziemnych przy budowie tunelu, który będzie łączył budynek Memoriału z terenem miejsca pamięci i umożliwiał bezpośrednie przejście z nowego budynku Muzeum KL Plaszow na obszar poobozowy.

W sierpniu do muzeum popłynął zastrzyk finansowy, to 44 931 922 PLN dofinansowania w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEniKS).

W nowo powstałym budynku, położonym tuż za obszarem byłego obozu, znajdować się będzie wystawa historyczna. Ekspozycja podzielona zostanie na tematyczne segmenty, obejmujące najważniejsze wątki z historii obozu oraz działania na rzecz jego upamiętnienia podejmowane po 1945 r.

Wystawa ma mieć charakter przede wszystkim edukacyjny. Jej zadaniem będzie wprowadzenie w historię niemieckiego nazistowskiego obozu pracy i koncentracyjnego Plaszow. Osobny wątek wystawy poświęcony zostanie powojennej pamięci o KL Plaszow.

Memoriał został zaprojektowany jako główny budynek muzealny. Usytuowany przy ulicy Kamieńskiego, poza terenem obozu, ale sąsiadujący z nim, w miejscu dobrze skomunikowanym, ma pełnić rolę wprowadzenia w tematykę i w teren miejsca pamięci. Obok budynku zaprojektowano parking oraz niewielki, ogólnodostępny park.

Projekt muzeum oprócz budowy Memoriału obejmuje również remont zabytkowego budynku Szarego Domu i dostosowanie go do potrzeb muzealnych oraz zagospodarowanie terenu wokół budynku, a także
utworzenie dwóch wystaw stałych w Memoriale i Szarym Domu.

Wiosną ubiegłego roku na terenie dawnego obozu KL Plaszow została otwarta nowa wystawa plenerowa "KL Plaszow. Miejsce po, miejsce bez" opowiadająca historię miejsca.

- To najważniejsza część opowieści o byłym obozie - mówiła podczas otwarcia Marta Śmietana, kustoszka Muzeum KL Plaszow. - Wystawa pozwoli zrozumieć historię obozu, być może sprawi, że ktoś poczuje, że jest to przestrzeń ważna, naznaczona historią, którą musimy respektować i dobrze byłoby, żebyśmy umieli się o nią troszczyć.

Muzealnicy nie przeprowadzili na terenie byłego obozu żadnych działań rekonstrukcyjnych, skupiając się jedynie na dodaniu komentarza.

Na 14 planszach została przedstawiona bardzo zwięźle historia dawnego obozu KL Plaszow - to komentarz historyczny muzealników i fragmenty relacji więźniów. Opowieść uzupełnia 41 punktów terenowych oraz trzy okna archeologiczne. Punkty terenowe opisują nazwy zachowanych reliktów, np. latryna, barak gospodarczy - resztki betonowych budynków poobozowych, które wciąż są obecne, ale bez komentarza są nieme.

Osiemdziesiąt lat temu w krakowskim Podgórzu funkcjonował obóz pracy i koncentracyjny Plaszow, który był częścią niemieckiej polityki Zagłady. Przeszło przez niego ok. 35 tys. więźniów, przede wszystkim Żydów, ale także Polaków i Romów, ok. 6 tysięcy osób straciło w nim życie.

W 1945 roku Niemcy, ewakuując obóz, praktycznie zrównali go z ziemią i skutecznie zatarli ślady zbrodni, jaka się tam dokonała. Na terenie miejsca pamięci pozostały jednak trzy masowe groby i dwa cmentarze żydowskie. Dziś obszar miejsca pamięci jest objęty ochroną konserwatora zabytków i ma status cmentarza wojennego.

Teren byłego obozu KL Plaszow obejmuje dziś 37 ha z pierwotnych 80 ha, jego granice wyznaczają 23 pylony. Obóz został założony na terenie dwóch cmentarzy żydowskich, baraki budowano na grobach. Dziś niskie betonowe bloki wyznaczają granice obu cmentarzy niezmiennie zachowujących status nekropolii. W przyszłości opowieść o byłym obozie uzupełnią wystawy w historycznym budynku - Szarym Domku i budowa Memoriału.