Kto jest kim na drogach krajowych? Kto odpowiada za fotoradary, a kto za pobór opłat drogowych?

Każda droga publiczna w Polsce ma swojego zarządcę, który jest odpowiedzialny m.in. za jej stan techniczny, utrzymanie i ewentualną przebudowę oraz rozbudowę. Sieć dróg publicznych w naszym kraju liczy ponad 420 tys. km i dzieli się na drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne.

Zarządcą dróg krajowych (w tym dróg szybkiego ruchu, czyli ekspresowych i autostrad) jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad. Za drogi wojewódzkie odpowiadają zarządy poszczególnych województw, za drogi powiatowe - zarządy powiatów, a wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast odpowiedzialni są za drogi gminne.

Łączna długość dróg krajowych wynosi ponad 19 340 km, z czego GDDKiA zarządza drogami o długości ponad 17 820 km. Kto więc zarządza pozostałą siecią dróg krajowych? 466 km stanowią odcinki autostrad w zarządzie trzech koncesjonariuszy, a niespełna 23 km to odcinki na granicy podlegające poszczególnym Zarządom Obsługi Przejść Granicznych. Pozostała część, licząca łącznie ponad tysiąc kilometrów, ma w sumie 58 zarządców. Są nimi prezydenci miast na prawach powiatu, a wynika to z ustawy o drogach publicznych, w której przypisano im odpowiedzialność za wszystkie drogi publiczne, w tym krajowe, leżące w granicach ich miasta. Wyjątkiem są odcinki autostrad (A) i dróg ekspresowych (S), które są w zarządzie GDDKiA.

Kierowcy pojazdów osobowych do 3,5 t oraz motocykli nie poniosą opłat za korzystanie ze zdecydowanej większości spośród 5222 km dróg szybkiego ruchu w naszym kraju. Zapłacą jedynie za przejazd 466 km dróg pomiędzy bramkami trzech koncesjonariuszy. Dotyczy to autostrad:

• A1 Rusocin - Nowa Wieś
• A2 Świecko - Konin (z wyłączeniem odcinka pomiędzy węzłami Poznań Zachód i Poznań Wschód)
• A4 Katowice - Kraków

Z kolei kierowcy pojazdów o masie całkowitej powyżej 3,5 t nie tylko zapłacą za przejazd na koncesyjnych odcinkach autostrad, ale także na pozostałych, zarządzanych przez GDDKiA autostradach. Dotyczy to również większości dróg ekspresowych i niektórych dróg krajowych klasy GP (główna ruchu przyspieszonego). Za elektroniczny system poboru opłat w systemie e-TOLL odpowiada Krajowa Administracja Skarbowa.

Nie tylko na drogach krajowych pojawiają się urządzenia do automatycznej kontroli ruchu drogowego. To tradycyjne fotoradary lub urządzenia obsługujące odcinkowy pomiar prędkości (OPP). Za ich obsługę odpowiada podległa Głównemu Inspektoratowi Transportu Drogowego komórka - Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym (CANARD).

Plany CANARD, dotyczące instalacji fotoradarów i OPP na sieci dróg krajowych, opiniowane są przez GDDKiA i Policję.

Za planowanie oraz finansowanie oświetlenia, znajdującego się przy drogach krajowych (poza autostradami i drogami ekspresowymi) na terenie danej gminy (w granicach terenu zabudowy) odpowiedzialne są jej władze. Oświetlenie chodników, ścieżek rowerowych czy dodatkowych jezdni obsługujących ruch z terenów przyległych do pasa drogowego - niezależnie od tego czy znajdują się na terenie zabudowy, czy też nie - także należy do zadań własnych gminy.

Niezależnie od powyższego, każdy zarządca drogi również może planować i wykonywać oświetlenie przejść dla pieszych lub przejazdów dla rowerów na drogach publicznych na terenie zabudowy.

GDDKiA w pełni odpowiada natomiast za oświetlenie przy drogach szybkiego ruchu i na Miejscach Obsługi Podróżnych.

Po drogach krajowych transportowane są przeróżne, ponadgabarytowe ładunki. Najczęściej takie transporty odbywają się w godzinach nocnych, ale czasem można je też spotkać w ciągu dnia. Zespoły pojazdów przewożą np. elementy konstrukcji stalowych, elementy do budowy farm wiatrowych, zbiorniki, filtry przemysłowe czy elementy maszyn do wiercenia tuneli wraz z tarczami, których szerokość na pojeździe sięga do 9 m, a długość zestawu może mieć nawet 90-100 m (transporty śmigieł wiatraków).

Ruch pojazdu nienormatywnego jest możliwy pod warunkiem uzyskania zezwolenia na przejazd odpowiedniej kategorii - od I do V. Zasady wydawania zezwoleń określa ustawa Prawo o ruchu drogowym oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 21 stycznia 2021 r. w sprawie zezwoleń na przejazd pojazdów nienormatywnych.

W zależności od parametrów pojazdu nienormatywnego, a także dróg, po których będzie się poruszał, zezwolenia wydaje starosta (kat. I), starosta i naczelnik urzędu celno-skarbowego (kat. II), Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad i naczelnik urzędu celno-skarbowego (kat. III) oraz Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad (kat. IV i V). Zezwolenie kat. V może wydać również prezydent miasta na prawach powiatu, jeżeli trasa przejazdu znajduje się w granicach administracyjnych tego miasta i nie przebiega autostradą lub drogą ekspresową.