Na Śląsku powstanie kolejny park kulturowy? Nie chcą już nieestetycznych reklam, blaszanych pawilonów i pstrokatych elewacji

Nie udało się w 2023 roku — może uda się dwa lata później? Temat utworzenia parku kulturowego w Raciborzu powraca po raz kolejny. Choć dyskusje na ten temat toczą się w mieście co najmniej od 2019 roku, dopiero teraz pojawia się realna szansa na wprowadzenie takiej formy ochrony zabytków.

Przypomnijmy: w maju 2023 roku raciborscy radni, mimo zaawansowanych przygotowań, odrzucili projekt utworzenia „Parku Kulturowego Serce Starego Raciborza”. Miał on chronić historyczną część miasta przed chaotyczną zabudową, nadmiarem reklam i banerów. Decyzję uzasadniano m.in. wątpliwościami dotyczącymi zagospodarowania placu Długosza i jego dopasowania do otaczającej architektury. Kontrowersje wzbudziły również kwestie związane z funkcjonowaniem ogródków gastronomicznych na rynku. Ostatecznie do przyjęcia uchwały zabrakło zaledwie jednego głosu.

Teraz przygotowano nowy projekt uchwały, który określa zarówno granice parku kulturowego, jak i formy ochrony zabytków. Przeprowadzono konsultacje społeczne, zebrano wnioski i zasięgnięto opinii Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jak zaznaczył prezydent miasta Jacek Wojciechowicz, w nowym dokumencie wprowadzono korekty w sposobie formułowania zakazów i nakazów na terenie parku kulturowego, dla czytelności zapisów.

- Wprowadzono nieznaczne korekty w samej treści zakazów i nakazów wynikające z prowadzonych w toku prac komisji rady miasta rozmów - wskazał Jacek Wojciechowicz.

Miasto zamierza również sięgnąć po środki zewnętrzne z funduszy europejskich dla Śląska, które mają zostać przeznaczone na rewitalizację Starego Miasta.

– Planujemy złożyć projekt dotyczący obszaru Starego Miasta, obejmujący m.in. rewitalizację rynku oraz placu Dominikańskiego. Chcemy, by te działania były ściśle powiązane z tworzeniem parku kulturowego. W trakcie konsultacji społecznych dotyczących parku kulturowego jasno wybrzmiało, że zarówno przedsiębiorcy, jak i mieszkańcy są gotowi dostosować się do określonych regulacji – pod warunkiem, że miasto podejmie konkretne działania na rzecz poprawy przestrzeni śródmiejskiej. Pojawiły się również głosy, że potrzebne są realne remonty i inwestycje w infrastrukturę. Dlatego równolegle kontynuujemy procedowanie parku kulturowego i przygotowujemy się do aplikowania o zewnętrzne środki finansowe na realizację tych planów - mówi Maria Olejarnik, Miejski Konserwator Zabytków w Raciborzu.

O ile tym razem radni przegłosują uchwałę o utworzeniu parku kulturowego, wprowadzi to szereg zmian na terenie starego miasta w Raciborzu. Zabronione będzie m.in. montowanie anten satelitarnych, masztów telekomunikacyjnych, klimatyzatorów i innych urządzeń technicznych na elewacjach frontowych oraz dachach od strony ulicy. Zakazane będzie również wprowadzanie zmian prowadzących do ujednolicenia kolorystyki elewacji przy ul. Długiej czy stosowanie nowoczesnych, niehistorycznych materiałów (takich jak aluminium czy tworzywa drewnopodobne) przy zdobieniach fasad.

Nie będzie można zmieniać oryginalnego kształtu i proporcji okien oraz drzwi. W parku nie znajdą miejsca blaszane pawilony, supermarkety, myjnie, stacje benzynowe, automaty vendingowe, paczkomaty czy urządzenia rozrywkowe. Ogródki gastronomiczne będą mogły funkcjonować tylko pod określonymi warunkami – będą musiały być dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, mieć lekkie, nietrwale związane z podłożem konstrukcje w stonowanej kolorystyce (beż, écru, złamana biel) i nie będą mogły zawierać sztucznej roślinności. W przestrzeni publicznej dopuszczone będą tylko elementy małej architektury (np. ławki, śmietniki, stojaki) w kolorach czarnym, antracytowym, ciemnoszarym, ciemnobrązowym lub naturalnych odcieniach drewna, betonu czy kamienia.

Także reklamy mają być ściśle ograniczone – zakazane będą m.in. banery, bilbordy, reklamy na lawetach, rikszach, LED-ach czy proporczykach. Dopuszczalne będą jedynie wybrane formy: citylighty, słupy ogłoszeniowe, jeden potykacz na lokal oraz niewielkie reklamy (do 20% powierzchni) w witrynach, a także plakaty wydarzeń kulturalnych i informacji turystycznej.

Zgodnie z projektem uchwały, park kulturowy w Raciborzu ma objąć obszar średniowiecznego założenia urbanistycznego miasta, wraz z przedmieściem Bronki, Placem Dworcowym oraz terenami przyległymi. Na tym terenie zachowało się wiele cennych zabytków, reprezentujących różne epoki i style architektoniczne. Wśród nich znajdują się m.in.: gotyckie świątynie, fragmenty średniowiecznych murów obronnych, renesansowa baszta więzienna, barokowe kamienne rzeźby, a także okazałe gmachy sądowe z początku i końca XIX wieku. Charakterystyczne dla tego obszaru są również eklektyczne kamienice z przełomu XIX i XX wieku, budynek dawnej fabryki czekolady wraz z towarzyszącym jej osiedlem robotniczym oraz modernistyczna zabudowa osiedla przy ul. Karola Miarki i ul. ks. Norberta Bończyka.

- Teren ten wyróżnia się kulturowo i krajobrazowo poprzez liczne nawarstwienia historyczne i urbanistyczne powstające od początku XIII w., kiedy to zostało założone miasto Racibórz - wskazano w dokumencie, nad którym pochylą się radni.

Na uwagę zasługują także budynki szkół z początków XX wieku oraz odbudowane po zniszczeniach wojennych w latach 50. XX wieku kamienice przy Rynku i ul. Długiej. Elewacje tych budynków zdobią mozaiki charakterystyczne dla okresu PRL.

Czy i kiedy można spodziewać się utworzenia parku kulturowego w Raciborzu? Temat ten był już przedmiotem komisji oświaty. Jeśli nie będzie dalszych uwag do projektu, wszystko więc wyjaśni się już niebawem po decyzji radnych. Projekt uchwały będzie przedmiotem sesji rady miasta, którą zaplanowano na 28 maja.