Obrona cywilna w Krakowie i Małopolsce. Co zrobić gdy zawyją syreny alarmowe?

1 stycznia 2025 roku weszła w życie ustawa z 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej.
Zawarte w ustawie rozwiązania koncentrują się na bezpieczeństwie obywateli i nie wpływają na swobody obywatelskie, a ich głównym przesłaniem jest zapewnienie tego samego poziomu ochrony zarówno w czasie pokoju, jak i wojny.

Ustawa określa m.in.: zadania ochrony ludności i obrony cywilnej, kto je będzie realizował, jak będzie planowana ochrona ludności i obrona cywilna, jak będziemy wykrywać zagrożenia, ostrzegać, alarmować o nich, czym są i jak będą działać obiekty zbiorowej ochrony, jak będzie działać obrona cywilna, jak będzie finansowana ochrona ludności i obrona cywilna.

- Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej jest krokiem milowym. Tworzy nowoczesny, kompleksowy, całodobowy system ochrony ludności i obrony cywilnej w naszym kraju. Wśród wielu aspektów akcentuje ona m.in. rolę fazy przygotowania poprzez działania edukacyjne. Wspólnym strategicznym celem administracji staje się budowanie społeczeństwa prawdziwie obywatelskiego, o wysokim poziomie gotowości i odporności społecznej. Zaproszeni do współtworzenia nowoczesnego systemu bezpieczeństwa w Polsce jesteśmy my wszyscy - podkreśla wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej opiera się na trzech fundamentach:
organach: wójt, burmistrz, prezydent, wojewoda, minister właściwy do spraw wewnętrznych, marszałek województwa i inni przedstawiciele samorządów;
podmiotach: Państwowa Straż Pożarna, Ochotnicza Straż Pożarna, Państwowe Ratownictwo Medyczne, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, organizacje pozarządowe i inne;
zasobach: sprzęt, ludzie.

- Sprawne połączenie i współdziałanie tych trzech elementów zapewnić ma nam wszystkim bezpieczeństwo w sytuacjach zagrożenia. Odpowiedzialność za realizację zadań związanych z ochroną ludności i obrony cywilnej spoczywa w równym stopniu na rządzie i samorządzie - informuje wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

1. ochrona ludności to system składający się z organów administracji publicznej wykonujących zadania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludności przez ochronę życia i zdrowia ludzi, mienia, w tym zwierząt, infrastruktury niezbędnej do zaspokojenia potrzeb bytowych, dóbr kultury i środowiska w sytuacji zagrożenia;
2. obrona cywilna to realizacja zadań mających na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami wynikającymi z działań zbrojnych i ich następstw.

Z chwilą wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny, ochrona ludności staje się obroną cywilną, a organy, podmioty i zasoby ochrony ludności stają się organami, podmiotami i zasobami obrony cywilnej.

W Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie powołany został zespół doradczy do spraw wdrażania i realizacji zadań w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze Województwa Małopolskiego.

Przewodniczącym zespołu jest wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar, a zastępcą została II zastępczyni dyrektora Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW i pełnomocniczka wojewody do spraw koordynacji w zakresie wdrażania i realizacji zadań wynikających z ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej na obszarze województwa małopolskiego Justyna Czopek.

W składzie zespołu znaleźli się m.in.: marszałek województwa małopolskiego Łukasz Smółka, komendanci i szefowie służb, przedstawiciele samorządów terytorialnych, uczelni, dyrektorzy wydziałów Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.

27 maja 2025 r. Rada Ministrów uchwaliła Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. To kluczowy dokument, który określa priorytety działań na rzecz bezpieczeństwa mieszkańców oraz przygotowania kraju na sytuacje kryzysowe a także sposoby finansowania tych działań. W latach 2025-2026 na realizację Programu przeznaczono odpowiednio 16,7 mld zł i 17,2 mld zł. W przyszłości Programy Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej opracowywane będą na okres czterech lat, z aktualizacją co dwa lata.

Program obejmuje sześć głównych obszarów tematycznych, które wzmacniają system ochrony ludności i obrony cywilnej w Polsce. Pierwszy z nich to obiekty zbiorowej ochrony, czyli budowle ochronne, miejsca doraźnego schronienia oraz centralna ewidencja takich obiektów. Drugi - zabezpieczenie logistyczne i zapewnienie ciągłości dostaw, w tym uzupełnienie zasobów oraz zapewnienie podstawowych usług w sytuacjach kryzysowych.

Trzeci obszar dotyczy utrzymania i rozwoju podmiotów ochrony ludności, takich jak krajowy system ratowniczo-gaśniczy (KSRG), Państwowe Ratownictwo Medyczne czy organizacje pozarządowe. W jego ramach przewidziano m.in. zakup sprzętu ratowniczego i logistycznego oraz realizację zadań z zakresu pomocy humanitarnej.

Kolejne obszary to edukacja, szkolenia oraz zaplecze szkoleniowe, obejmujące działania edukacyjne, organizację szkoleń oraz badania i rozwój w dziedzinie ochrony ludności.

Piąty obszar obejmuje Bezpieczną Łączność Państwową oraz systemy alarmowania, ostrzegania i powiadamiania, które mają kluczowe znaczenie w sytuacjach zagrożenia.

Ostatni, szósty obszar zakłada utworzenie Korpusu obrony cywilnej - personelu oraz krajowej rezerwy obrony cywilnej, a także oznakowanie podmiotów realizujących te zadania.

W ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej w 2025 roku dla Małopolski przeznaczono kwotę wynoszącą blisko 390 mln zł.

Prezydent Krakowa Aleksander Miszalski 26 sierpnia 2025 roku wydał zarządzenie w sprawie wyznaczenia podmiotów do realizacji zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej.

W celu realizacji zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej na obszarze Krakowa podmiotami odpowiedzialnymi za ochronę ludności są:

Zarząd Budynków Komunalnych w Krakowie;

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie;

Zarząd Dróg Miasta Krakowa; Zarząd Inwestycji Miejskich w Krakowie;

Zarząd Infrastruktury Sportowej w Krakowie,

Zarząd Infrastruktury Wodnej w Krakowie;

Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie;

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie;

Miejskie Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie;

Miejskie Centrum Obsługi Oświaty w Krakowie;

Miejskie Centrum Opieki dla Osób Starszych, Przewlekle Niepełnosprawnych oraz Niesamodzielnych w Krakowie;

Grodzki Urząd Pracy w Krakowie;

Straż Miejska Miasta Krakowa.

Służby korzystają z sygnałów alarmowych i komunikatów ostrzegawczych w sytuacji rzeczywistego zagrożenia lub do przeprowadzenia ćwiczeń. O ćwiczeniach mieszkańcy są informowani odpowiednio wcześniej.

Do informowania o zagrożeniu służby wykorzystują:

• syreny alarmowe;
• megafony;
• media - radio, telewizję, internet;
• Regionalny System Ostrzegania (RSO);
• alerty RCB wysyłane na telefony komórkowe;
• bezpośredni kontakt.W Polsce są obecnie dwa rodzaje sygnałów alarmowych:
• ogłoszenie alarmu - ciągły, modulowany dźwięk syreny przez 3 minuty,
• odwołanie alarmu - ciągły, jednostajny dźwięk syreny przez 3 minuty.

Jeśli usłyszysz sygnał alarmowy, to należy włączyć radio lub telewizor i stosować się do komunikatów.

Informacje o lokalizacji miejsc schronienia powinna być dostępna w urzędzie gminy, jednostce Państwowej lub Ochotniczej Straży Pożarnej oraz na stronie gov.pl/kgpsp.

Jeśli nie można ukryć się w oznaczonym miejscu schronienia lub nie ma możliwości dotarcia do niego należy zostać w domu - z dala od okien, przy ścianach nośnych, w centralnych pomieszczeniach.

Jeśli ktoś przebywa poza domem powinien szukać miejsc, które zapewniają przynajmniej minimum ochrony (najniższe kondygnacje budynków, w tym piwnice, garaże podziemne, tunele, przejścia podziemne). Nawet zwykłe zagłębienia terenu zapewniają lepszą ochronę niż przebywanie na otwartej przestrzeni.

W Krakowie i Małopolsce trwa inwentaryzacja miejsc, które mogą pełnić rolę schronów.

Główna różnica między schronem i miejscem ukrycia polega na poziomie ochrony: schron to hermetyczna budowla ochronna, zapewniająca wysoki poziom ochrony przed wszystkimi czynnikami rażenia, w tym skażeniami chemicznymi, biologicznymi i promieniowaniem jonizującym, natomiast ukrycie to budowla niehermetyczna, zapewniająca jedynie ograniczoną ochronę, głównie przed odłamkami i zagruzowaniem.

Jeżeli władze lub służby ratownicze zdecydują o ewakuacji, należy bezwzględnie stosować się do poleceń. Informacje powinny być przekazywane na bieżąco ze stron rządowych, alertów RCB, RSO i mediów.

Ważne czynności przy ewakuacji:

• zamknij okna, dopływ wody, wyłącz urządzenia elektryczne i gazowe, wygaś wszystkie źródła ognia (piec, kominek, kuchenka);
• ubierz się stosownie do warunków pogodowych;
• upewnij się, że dzieci mają przy sobie dane kontaktowe opiekuna oraz informacje medyczne;
• zabierz plecak ewakuacyjny;
• sprawdź, czy sąsiedzi wiedzą o alarmie. W miarę możliwości pomóż osobom ze szczególnymi potrzebami;
• skorzystaj ze zorganizowanego transportu lub idź pieszo do wyznaczonego miejsca;
• jeśli używasz samochodu, nie blokuj dróg ewakuacyjnych;
• pamiętaj o zwierzętach, a jeśli ich ewakuacja nie jest możliwa, zabezpiecz je i zapewnij im jedzenie i wodę;
• powiadom bliskich, że się ewakuujesz, w jaki sposób i dokąd.

Co powinno się znaleźć w plecaku ewakuacyjnym:

• woda butelkowana, filtry lub tabletki do uzdatniania wody;
• apteczka i leki osobiste, środki higieniczne i do dezynfekcji;
• dokumenty, kopie na pendrivie i gotówka w różnych nominałach;
• latarka i radio na baterie lub na korbkę, naładowany telefon i powerbank, ładowarka, pasujące kable i zapasowe baterie;
• scyzoryk lub multitool, zapalniczka, worki na śmieci, mapy drukowane;
• żywność wysokoodżywcza gotowa do spożycia (batony energetyczne, suszone owoce, bakalie itp.);
• ważna rzecz osobista, np. zdjęcie, pamiątka rodzinna;
• ubranie dopasowane do pory roku, odzież przeciwdeszczowa, śpiwór, karimata, folia termiczna;
• alternatywna łączność (np. walkie-talkie).