Pierwszy przeszczep szpiku w Polsce. Mija 41 lat

Wykonany 28 listopada 1984 r. w ówczesnym CSK WAM przeszczep szpiku kostnego był jednym z pierwszych udanych tego typu zabiegów w Polsce i Europie. W tamtym czasie wiedza i technologia dotycząca transplantacji były jeszcze rozwijające się.

Nie było leków przeciwwirusowych ani przeciwgrzybiczych, nie znano antygenów HLA klasy II, a typowanie opierało się wyłącznie na klasie I. Brakowało infrastruktury, sprzętu i izolacji. To była medycyna improwizowana, nadrabiana kompetencjami i przygotowaniem - powiedział prof. Wiesław Jędrzejczak.

Pierwszy udany zabieg przeszczepu szpiku w Polsce został wykonany od dawcy spokrewnionego, jednak światowe próby na większą skalę były jeszcze daleko przed masowym rozwojem.

Działaliśmy w globalnej fazie pionierskiej. Wykonywaliśmy procedury, których nigdy wcześniej nie widzieliśmy. Wszystko opracowywaliśmy sami. Wcześniej ćwiczyliśmy na myszach i musieliśmy przeskalować te rozwiązania tysiąckrotnie - wspomniał prof. Jędrzejczak.

Przeprowadzenie pierwszych transplantacji nie było pozbawione problemów. Zespoły medyczne operowały bez wsparcia w postaci dodatkowego sprzętu czy finansowania.

Nie dostaliśmy etatów, sprzętu ani dodatkowego finansowania. Plany istniały, ale nikt nie ułatwiał ich realizacji. Udało się tylko dzięki zespołowi - podkreślił prof. Jędrzejczak.

Mimo ograniczeń zespół zdołał przeprowadzić dziewięć zabiegów, z których pacjenci wciąż żyją.

Jedną z pierwszych pacjentek była sześcioletnia dziewczynka cierpiąca na zespół Diamonda-Blackfana. Jej przypadek został skierowany do zespołu prof. Jędrzejczaka przez prof. Urszulę Radwańską.

To była sytuacja graniczna: miała 60 transfuzji, a w ich wyniku początki marskości wątroby. Na świecie wykonano wcześniej tylko jeden taki przeszczep - zaznaczył profesor.

Pomimo trudności, zabieg zakończył się sukcesem, a pacjentka nadal żyje bez potrzeby dalszych transfuzji.

Dzisiaj w Polsce rocznie wykonuje się ponad 2 tysiące przeszczepień szpiku, a kraj dysponuje ponad 20 ośrodkami transplantacyjnymi. Nasz kraj przoduje w liczbie dawców zarejestrowanych w bazach danych, co znacznie ułatwia proces transplantacji.

Najstarszy mój pacjent miał 76 lat i przeszedł przeszczep od dawcy niespokrewnionego z dobrym skutkiem - dodał prof. Jędrzejczak.

Mimo że nowe terapie, takie jak CAR-T, zmniejszają część zaleceń dotyczących przeszczepów, nadal pozostają one skuteczną metodą leczenia.

To zabieg ryzykowny, stosowany, gdy choroba jest gorsza od leczenia - ocenił profesor.

Jednakże ciągłe rosnące zapotrzebowanie na tego typu zabiegi oraz starzejące się społeczeństwo stanowią wyzwanie na przyszłość.

Wiele chorób ostrych stało się przewlekłymi. Pacjenci żyją lata, ale wymagają wielokrotnych hospitalizacji. Mimo podwojenia liczby hematologów w ciągu 20 lat system nie nadąża za potrzebami starzejącego się społeczeństwa - podsumował prof. Jędrzejczak.