Piękność z Loulan. Odkrycie z 1980 roku wstrząsnęło archeologią

Odkrycie na Jedwabnym szlaku

Wiosną 1980 roku chińscy archeolodzy pod kierunkiem Mu Shunying natrafili na niezwykłe szczątki podczas wykopalisk w pobliżu starożytnego szlaku handlowego Loulan w regionie Xinjiang. W suchym, słonym piasku pustyni Tiebanhe spoczywała kobieta, której rysy twarzy, włosy, a nawet rzęsy zachowały się w niemal nienaruszonym stanie. Odkrycie datowano na około 1800 rok p.n.e., co czyni Piękność z Loulan jedną z najstarszych mumii świata znalezionych poza Egiptem.

Miejsce pochówku znajdowało się nieopodal wyschniętego jeziora, a warunki środowiskowe – ekstremalna suchość, zasolenie i brak bakterii – sprawiły, że proces rozkładu został niemal całkowicie zatrzymany.

Ciało kobiety, owinięte w wełnę, skórę bydlęcą i płótno, leżało płytko pod powierzchnią ziemi, zaledwie około metra pod piaskiem. Obok niej archeolodzy odnaleźli gliniane naczynia, ziarna zbóż oraz skromne ozdoby.

Wyjątkowa uroda

To, co najbardziej uderza w Pięknie Loulan, to niezwykła delikatność i szczegółowość zachowanych rysów. Jej twarz, o wysokich kościach policzkowych i prostym nosie, wciąż wywołuje podziw. Długie, jasnobrązowe włosy, gęste rzęsy i niemal nietknięte brwi przyciągają uwagę zwiedzających. Nawet po czterech tysiącach lat jej skóra zachowała lekko czerwonawy odcień, a kontury ust i oczu są wyraźne i subtelne.

Kobieta mierzyła około 152–155 centymetrów wzrostu, a w chwili śmierci miała od 40 do 48 lat. Badania wykazały, że jej ubrania i buty były wielokrotnie naprawiane, co świadczy o oszczędnym i praktycznym podejściu do życia w trudnych warunkach pustynnych.

Włosy Loulan były zainfekowane przez wszy, a w jej płucach znaleziono ślady pyłu, piasku i węgla drzewnego – prawdopodobnie przyczyna śmierci wiązała się z przewlekłymi problemami oddechowymi.

Tajemnice DNA

Największą sensację wywołały jednak wyniki badań genetycznych, przeprowadzonych na początku lat 90. XX wieku. Przez wiele lat chińskie władze nie dopuszczały do analizy DNA, obawiając się politycznych kontrowersji wokół pochodzenia dawnych mieszkańców regionu.

W 1993 roku Victor H. Mair i Paolo Francalacci uzyskali próbki tkanek, które – mimo konfiskaty – zostały poddane analizie poza Chinami. Wyniki były zaskakujące: Piękność z Loulan wykazywała wyraźne markery genetyczne typowe dla populacji europejskich, choć jej przodkowie mogli żyć na Syberii, zanim dotarli do Tarim.

Kolejne badania, prowadzone przez zespoły z chińskich uniwersytetów w 2007 i 2009 roku, potwierdziły te ustalenia. Analiza mitochondrialnego DNA wskazała na mieszane pochodzenie – wśród przodków Loulan znaleziono zarówno linie zachodnioeuropejskie, jak i środkowoazjatyckie. Ostatecznie wykluczono jej przynależność do grupy Ujgurów, co pozwoliło na publiczne wystawienie mumii w muzeum w Urumczi.

Zagadka dawnych mieszkańców

Piękność z Loulan to tylko jedna z ponad dwustu mumii odkrytych w zachodnich Chinach w ciągu ostatnich dekad. Tzw. mumie Tarim, datowane od 2100 p.n.e. do I wieku n.e., wykazują zaskakującą różnorodność cech fizycznych i genetycznych.

Wśród nich są osoby o jasnych włosach, wysokich nosach i smukłych twarzach, które nie przypominają współczesnych mieszkańców regionu. Badania genomowe z 2021 roku wykazały, że najstarsze mumie miały aż 72% genów typowych dla dawnych populacji Syberii i północnej Eurazji, oraz 28% domieszki z Azji Wschodniej.

Niektórzy badacze sugerują, że przodkowie tych ludzi mogli przybyć do Tarim przez góry Pamir, a następnie zasymilować się z lokalnymi społecznościami. Inni wskazują na powiązania z kulturami Europy Wschodniej, Kaukazu czy nawet Indusu.

Odkrycia te podważają wcześniejsze przekonania o izolacji Chin i potwierdzają, że Jedwabny Szlak był korytarzem migracji, wymiany genów i idei na długo przed powstaniem wielkich imperiów.