Rak prostaty. Proste badanie może uratować życie

Panie doktorze, zacznijmy od skali problemu, jak obecnie wygląda zachorowalność na raka prostaty i raka jąder w Polsce?

Na początku trzeba podkreślić, że listopad jest miesiącem zdrowia mężczyzn. W tym czasie prowadzimy wiele akcji profilaktycznych, których celem jest uświadamianie mężczyznom, jak istotne są badania przesiewowe. Movember, który odbywa się właśnie w listopadzie, ma zwrócić uwagę na konieczność regularnego badania się i wczesnego wykrywania chorób onkologicznych. Jeśli chodzi o statystyki, rak prostaty jest obecnie najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u mężczyzn. Szacujemy, że każdego roku w Polsce zapada na niego około 20 tysięcy mężczyzn - to bardzo duża liczba. Rak jądra dotyczy młodszej populacji, ale również w jego przypadku co roku diagnozujemy około tysiąca do tysiąca pięciuset nowych przypadków. Wczesne wykrycie obu typów nowotworów ma kluczowe znaczenie, bo umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia, które często prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Dlaczego tak wiele nowotworów wykrywa się zbyt późno? Z czego wynika unikanie badań przez mężczyzn?

Wynika to z kilku czynników. Wielu mężczyzn unika wizyt profilaktycznych, bo uważają, że ich problem nie dotyczy. Część boi się diagnozy, inni odczuwają wstyd związany z badaniem urologicznym. Dlatego niezwykle ważne jest zwiększanie świadomości społecznej oraz uświadamianie, że wizyta u urologa nie jest niczym strasznym. Proste badania pozwalają wcześnie ocenić ryzyko raka prostaty i jąder. Chcemy pokazać, że urolog jest sprzymierzeńcem pacjenta, a profilaktyka chroni nie tylko zdrowie, ale i życie.

Choroba wykryta odpowiednio wcześnie przestaje być wyrokiem, a staje się schorzeniem, które w wielu przypadkach możemy w pełni wyleczyć.

Movember- na czym polega ta akcja i dlaczego zapuszczanie wąsów stało się jej symbolem?

Movember to kampania społeczna mająca na celu zwiększenie świadomości na temat zdrowia mężczyzn. Poprzez różne akcje promocyjne zachęcamy panów do badań i przełamywania wstydu. Symboliczne zapuszczanie wąsów ma przyciągnąć uwagę do problemu oraz wywołać rozmowę o profilaktyce. Chodzi o to, aby mężczyźni usłyszeli: "Zbadaj się. Nie bój się. To nic wstydliwego". Widzimy, że świadomość rośnie i coraz więcej mężczyzn zgłasza się na badania. W tym procesie ogromną rolę odgrywają kobiety: żony, partnerki, córki, które często mobilizują bliskich do pierwszej wizyty.

Jednak mężczyźni nadal dużo rzadziej niż kobiety zgłaszają się na badania profilaktyczne. Co pan powiedziałby tym, którzy boją się wizyty u urologa?

To sytuacja złożona - jest tu i wstyd, i lęk przed diagnozą, oraz przekonanie, że choroba ich nie dotyczy. Tymczasem liczne badania pokazują, że nowotwory prostaty oraz jąder, wykryte we wczesnym stadium, są bardzo skutecznie leczone. Możemy całkowicie uwolnić pacjenta od choroby. Zbyt późna diagnoza znacznie ogranicza możliwości terapeutyczne. Dlatego podkreślamy - im szybciej, tym lepiej.

Jakie objawy raka prostaty powinny zaniepokoić i skłonić do wizyty u urologa?

Najważniejsza informacja brzmi: rak prostaty najczęściej przebiega bezobjawowo. Pacjenci często mówią: "Doktorze, mnie nic nie bolało". I właśnie o to chodzi w profilaktyce, aby wykryć nowotwór, zanim pojawią się objawy. Gdy w chorobie pojawiają się już zaburzenia oddawania moczu czy dolegliwości bólowe, często oznacza to, że nowotwór jest w bardziej zaawansowanym stadium. Trzeba też pamiętać, że przerost prostaty, który daje objawy, nie musi oznaczać nowotworu. Rak może się rozwijać bezobjawowo, niezależnie od przerostu. Dlatego badać trzeba się zanim cokolwiek zacznie niepokoić.

W jakim wieku mężczyzna powinien zacząć regularnie badać prostatę? Jak często wykonywać badania i kto jest w grupie ryzyka?

Pierwsza wizyta profilaktyczna u urologa powinna odbyć się po 50. roku życia. Jeśli w rodzinie występował rak prostaty to już po 45. roku życia. W przypadku stwierdzonych mutacji genetycznych, takich jak BRCA1, BRCA2 czy ATM, badania należy rozpocząć około 40. roku życia.

Rak jądra dotyczy młodszych mężczyzn, dlatego tu kluczowe jest regularne samobadanie - najlepiej pod prysznicem, podczas codziennej higieny. Wyczucie bezbolesnego guzka powinno skłonić do pilnej wizyty u urologa.

Czy badania profilaktyczne są bezpłatne?

Tak. Badanie PSA, kluczowe w wykrywaniu raka prostaty, jest finansowane przez NFZ i dostępne w ramach programów profilaktycznych, m.in. "Moje Zdrowie". Pacjent nie ponosi kosztów tego badania. Sama wizyta u urologa również jest refundowana.

Jak wygląda wizyta u urologa i dlaczego nie trzeba się jej obawiać?

Nowoczesna diagnostyka pozwala znacząco zredukować dyskomfort pacjenta. Oprócz badania fizykalnego, do dyspozycji mamy marker PSA czy rezonans magnetyczny prostaty, które bardzo precyzyjnie określają ryzyko nowotworu. Pacjenci po wizycie często mówią: "Panie doktorze, niepotrzebnie się stresowałem". To naprawdę nic strasznego.

Czy pacjenci wracają na regularne kontrole?

Tak, i to bardzo cieszy. Jeśli poziom PSA jest niski, kolejne badanie może być wykonane nawet po kilku latach. Gdy wynik jest wyższy, ustalamy indywidualny plan kontroli.

Czy styl życia ma wpływ na ryzyko raka prostaty i jąder?

Zdrowy styl życia zawsze działa korzystnie -poprawia jakość życia, ogólną odporność organizmu i zmniejsza ryzyko wielu nowotworów. W przypadku raka prostaty nie mamy jednoznacznych dowodów na konkretne czynniki, które go wywołują, ale aktywność fizyczna, unikanie używek i zdrowa dieta zawsze są dobrym wyborem.

Wciąż funkcjonuje wiele mitów o badaniach urologicznych- które pan doktor najczęściej słyszy?

Najczęstszy mit brzmi: "Nie mam objawów, więc jestem zdrowy". To nieprawda, rak prostaty przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Kolejny mit to przekonanie, że "lepiej nie ruszać", bo badanie lub biopsja mogą "obudzić" nowotwór. To błędne myślenie. Wczesne rozpoznanie daje największą szansę na pełne wyleczenie.

Jak zachęcić mężczyzn w rodzinie do badań?

Najważniejsza jest szczera rozmowa. Warto przypominać, że rak prostaty dotyka ogromnej liczby mężczyzn i prawdopodobnie każdy z nas zna kogoś, kto przeszedł przez tę chorobę. Bliscy mogą powiedzieć: "Ja też się badam, ty też idź". Profilaktyka to fundament zdrowego życia.

Jak mężczyźni reagują na diagnozę i jak przebiega leczenie?

Reakcje są różne, wielu pacjentów na początku bardzo się boi. Szczególnie pamiętam kilku młodszych pacjentów, którzy byli przerażeni diagnozą. Jednak kiedy mówimy im, że wykryliśmy chorobę wcześnie i mamy bardzo dobre możliwości leczenia, to działa uspokajająco. Po leczeniu, które często kończy się pełnym sukcesem, widzimy ich uśmiechniętych i pełnych energii. To najlepszy dowód na to, że warto się badać.

Jak długo trwa leczenie raka prostaty?

Zależy to od stadium choroby i zastosowanej metody. Jeśli możemy wykonać operację, np. z użyciem robota da Vinci, to często pacjent spędza w szpitalu zaledwie trzy dni- jednego dnia jest przyjęcie, drugiego operacja, a trzeciego pacjent wraca do domu. Dzisiejsze leczenie jest nieporównywalnie mniej obciążające niż kiedyś.

Gdzie mężczyźni mogą wykonać badania i zgłosić się po pomoc?

Pierwszym krokiem jest lekarz rodzinny i badanie PSA w ramach programów profilaktycznych. Jeśli wyniki odbiegają od normy, warto zgłosić się do urologa. W przypadku podejrzenia raka lub już postawionej diagnozy zapraszamy do Podkarpackiego Centrum Chirurgii Robotycznej przy Szpitalu Uniwersyteckim w Rzeszowie. Zapewniamy szybką ścieżkę diagnostyczną, opiekę specjalistów i dostęp do nowoczesnych metod leczenia.

Jaki był najmłodszy pacjent z rakiem prostaty i rakiem jąder, którego pan spotkał?

Najmłodszy pacjent z rozpoznanym rakiem prostaty miał 39 lat. Jeśli chodzi o raka jądra, najwięcej zachorowań dotyczy mężczyzn między 20. a 40. rokiem życia. Najmłodsi pacjenci, z którymi pracowałem, mieli 18 lat, a zdarzały się również przypadki u 16-latków.

Na koniec, jakie przesłanie powinno wybrzmieć w Movember 2025?

"Mężczyzno, nie bój się lekarza urologa. Daj się zbadać. To nic wstydliwego. Robisz to dla siebie i swoich bliskich. Profilaktyka może uratować Ci życie."

Niebieska Sobota - bezpłatne badanie prostaty i PSA oraz konsultacje urologiczne

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie zaprasza 29 listopada na bezpłatne przesiewowe badania poziomu PSA oraz konsultacje urologiczne, które odbędą się w Podkarpackim Centrum Onkologii w USK w Rzeszowie, ul. Fryderyka Szopena 2, w godzinach od 09:00 do 13:00.