Rozwój sieci kanalizacyjnej w miastach. Inwestycje o strategicznym znaczeniu

Samorządy w całej Polsce stoją przed wyzwaniem rozbudowy infrastruktury wodno-ściekowej. Nowe odcinki kanalizacji muszą powstawać równolegle z modernizacją istniejących instalacji i zwiększaniem przepustowości oczyszczalni. Coraz większe znaczenie mają także regulacje unijne, które zobowiązują gminy do inwestycji w mniejszych miejscowościach. Według danych GUS długość sieci kanalizacyjnej w kraju osiągnęła już ponad 181 tysięcy kilometrów, co pokazuje tempo prowadzonych działań i skalę nakładów.

W całym kraju działa obecnie około 3,9 miliona przyłączy kanalizacyjnych do budynków mieszkalnych. Największe przyrosty notuje się w aglomeracjach, gdzie równolegle prowadzone są likwidacje szamb. Wrocław planuje do 2027 roku budowę 22 kilometrów nowych odcinków. W Krakowie natomiast długość sieci kanalizacyjnej osiągnęła już 2052 kilometry. Dla porównania, w mniejszych gminach roczne tempo przyrostu sieci często nie przekracza jednego kilometra.

Wrocławska oczyszczalnia Janówek przetwarza obecnie 150 tysięcy metrów sześciennych ścieków na dobę. Po modernizacji jednak jej przepustowość wzrośnie do 209 tysięcy metrów sześciennych. Natomiast w Krakowie oczyszczalnia Płaszów obsługuje równoważnik 660 tysięcy mieszkańców. Ponadto w Łodzi działa instalacja Group o wydajności 200 tysięcy metrów sześciennych dziennie. Z kolei Poznań korzysta z oczyszczalni w Koziegłowach, która aktualnie oczyszcza około 140 tysięcy metrów sześciennych ścieków dziennie, a projektowo przygotowana jest do obsługi 200 tysięcy metrów sześciennych. Dlatego cztery największe aglomeracje łącznie dysponują systemami o zdolności przerobu przekraczającej 1,2 miliona mieszkańców.

Nakłady finansowe na rozwój sieci kanalizacyjnej różnią się w zależności od lokalizacji i technologii. W Krakowie budowa jednego metra bieżącego rury kosztuje od około 500 do ponad 2100 złotych. W ramach rozwoju kanalizacji Wrocław w projekcie Etap V wybudował ponad 33 kilometry instalacji, inwestując 158 milionów złotych. Projekt otrzymał wsparcie unijne w wysokości 65 milionów złotych. W przeliczeniu daje to średnio około 4,7 miliona złotych na każdy kilometr sieci powstałej w tym projekcie.

Inwestycje kanalizacyjne są realizowane dzięki dotacjom krajowym i unijnym. Ponadto program FEnIKS 2021–2027 przewiduje środki na gospodarkę wodno-ściekową. Natomiast NFOŚiGW finansuje projekty w gminach, które nie mają wystarczających zasobów własnych. Przykładem jest Wrocław, który dzięki temu wsparciu rozbudował sieć o kilkadziesiąt kilometrów. Co więcej, z danych NFOŚiGW wynika, że w latach 2023–2024 dofinansowanie projektów wodno-kanalizacyjnych w siedmiu gminach przekroczyło 266 milionów złotych.

Rozwój sieci kanalizacyjnej obejmuje także innowacyjne narzędzia cyfrowe. Wrocław monitoruje pracę 82 przepompowni ścieków za pomocą systemu GIS. Rozwiązanie pozwala na szybką reakcję w przypadku awarii i lepsze planowanie remontów. W Krakowie technologie geoinformatyczne wspierają decyzje o przebiegu nowych instalacji. Dzięki temu czas przygotowania dokumentacji projektowej skrócono nawet o 30 procent w porównaniu z tradycyjnymi metodami.

Dyrektywa ściekowa nakłada na gminy obowiązek rozbudowy systemów także na terenach mniej zurbanizowanych. Wrocław konsekwentnie rozwija sieć na obrzeżach, gdzie wcześniej dominowały szamba. Kraków z kolei koncentruje się na modernizacji istniejących odcinków, ponieważ podłączenie mieszkańców sięga już 98,5 procent. Łódź i Poznań prowadzą działania zwiększające przepustowość oczyszczalni, aby odpowiadać na rosnące zapotrzebowanie. Zgodnie z przepisami do 2030 roku wszystkie aglomeracje powyżej 2000 RLM muszą zapewnić pełne podłączenie do systemu kanalizacji.

Rozwój sieci kanalizacyjnej w polskich miastach wiąże się z dużymi kosztami, ale zapewnia realne korzyści. Nowe odcinki, modernizacje i większe oczyszczalnie poprawiają jakość życia mieszkańców i ograniczają zanieczyszczenie środowiska. Dzięki wsparciu funduszy krajowych i unijnych inwestycje są możliwe zarówno w dużych aglomeracjach, jak i w mniejszych gminach.

źródła:

• Główny Urząd Statystyczny – Infrastruktura komunalna, wodociągowa i kanalizacyjna w 2023 r. (PDF)
• MPWiK Wrocław – Projekt „Poprawa gospodarki wodno-ściekowej we Wrocławiu – Etap V”
• MPWiK Wrocław – Budowa kanalizacji na 9 osiedlach
• Geoportal MPWiK Wrocław
• Wodociągi Miasta Krakowa – Zakład Sieci Kanalowej
• Wodociągi Miasta Krakowa – Średnie koszty budowy i nabycia sieci 2024 (PDF)
• ZWiK Łódź – Taryfa za wodę i ścieki na lata 2024–2027
• Miasto Poznań – komunikat o modernizacji Centralnej Oczyszczalni Ścieków w Koziegłowach
• Inżynieria.com – Ranking największych oczyszczalni ścieków w Polsce
• Teraz Środowisko – 266,5 mln zł od NFOŚiGW na wod-kan w siedmiu gminach
• Samorząd PAP – Dyrektywa ściekowa do zmiany, obowiązkowa kanalizacja także w mniejszych gminach