Serce Chopina. Jak III Rzesza potraktowała relikwię kompozytora?
Minęło 80 lat, odkąd serce Fryderyka Chopina znów spoczywa w kościele Świętego Krzyża. Tak bardzo przywykliśmy do myśli, że relikwia największego kompozytora epoki romantyzmu jest właśnie tam, gdzie chciał by była, że trudno sobie wyobrazić, by mogło być inaczej. A jednak. I choć wydaje się to nieprawdopodobne, serce na pewien czas opuściło nie tylko świątynię, ale i całą Warszawę.
Jak III Rzesza potraktowała serce kompozytora podczas Powstania Warszawskiego?
Życie po życiu. Historia serca Fryderyka Chopina
Był 17 października 1849 roku, gdy Fryderyk Chopin umarł w Paryżu. Został pochowany na cmentarzu Père-Lachaise. Emigracja wyniszczała go fizycznie, ale muzycznie wyniosła na szczyty. Właśnie tam, wśród paryskiej inteligencji, jego twórczość rozkwitła, zyskała należne uznanie. A jednak sporą część jego myśli zajmowała właśnie Warszawa.
Właśnie zgodnie z wolą kompozytora, jego serce zostało wyjęte z ciała po śmierci i zanurzone w alkoholu. Siostra Chopina, Ludwika Jędrzejewiczowa, przewiozła je potajemnie do Warszawy, ukrywając pod ubraniem.
Trafiło do kościoła Świętego Krzyża - parafii rodziny Chopinów. W 1879 roku zamurowano je w jednym z filarów, pod marmurowym popiersiem autorstwa Leonarda Marconiego, z inskrypcją, z fragmentem Ewangelii Mateusza:
"Fryderykowi Chopinowi - rodacy. Gdzie skarb twój, tam serce twoje."
Losy serca Chopina w czasie Powstania Warszawskiego
Dla okupantów niemieckich Chopin był nie do zaakceptowania. Pomnik w Łazienkach został zniszczony, wspomnienia o nim w przewodnikach okrojone do minimum. Ale serce nadal tkwiło w murze.
W czasie Powstania Warszawskiego sytuacja Starego Miasta była dramatyczna. Kościół Świętego Krzyża znalazł się na linii frontu. Z pomocą przyszli niemieccy kapelani wojskowi. Ks. Jan Schulze oraz inni duchowni poprosili ówczesnego rektora, ks. Alojzego Niedzielę, o możliwość zabezpieczenia relikwii. Urna z sercem została wydobyta i przewieziona do niemieckiego sztabu w Domu bez Kantów, a potem - według źródeł - do magazynów przy ul. Wolskiej.
9 września 1944 r. doszło do symbolicznego aktu. Erich von dem Bach-Zelewski, dowódca odpowiedzialny za pacyfikację powstania, przekazał serce arcybiskupowi Antoniemu Szlagowskiemu. Wszystko odbyło się przed kamerami III Rzeszy, w propagandowym anturażu. Ale Szlagowski wiedział, co robi. Odebrał urnę z godnością i... ukrył ją na plebanii w Milanówku. Tam serce przetrwało do końca wojny.
Powrót do świątyni
Po wojnie narosło wiele mitów. Mówiono o roli generała Reinefartha w ratowaniu relikwii - ale to nie on. Prawda była mniej widowiskowa, chociaż jest to oczywiście wyjątkowo ciekawy epizod z losów serca Chopina po złożeniu go na Starym Mieście.
W pierwszą rocznicę śmierci Chopina po wojnie, 17 października 1945 r., relikwia wróciła na swoje miejsce w kościele Świętego Krzyża. Uroczystość miała charakter państwowy. Obecni byli przedstawiciele najważniejszych władz PRL. Sztandardowym wydarzeniem związanym z rocznicą śmierci Fryderyka Chopina jest wykonanie "Requiem d-moll KV 626" Wolfganga Amadeusza Mozarta w kościele Świętego Krzyża, o czym szerzej w jednym z naszych artykułów.
