Tajemnicze kości przy UAM: Relikt walk o Fort Winiary?

W wyniku oględzin przeprowadzonych 25 września, przy udziale m.in. prof. Andrzeja Michałowskiego z Wydziału Archeologii UAM oraz dr Doroty Lorkiewicz-Muszyńskiej z Uniwersytetu Medycznego, ustalono, że w wykopie znajdowały się szczątki siedmiu osób w różnym wieku. Były one umieszczone w złożu wtórnym, co oznacza, że zostały przeniesione z pierwotnego miejsca pochówku. Prawdopodobnie były to ofiary walk o Poznań w lutym 1945 roku.

Poznań w ogniu – zimowy szturm na Cytadelę

Wyzwolenie Poznania spod okupacji hitlerowskiej rozpoczęło się w ramach ofensywy styczniowej Armii Czerwonej, która ruszyła 12 stycznia 1945 roku. W kierunku miasta parły oddziały 1. Frontu Białoruskiego marszałka Gieorgija Żukowa, a już 22 stycznia pod Poznań dotarły czołgiści 1. Armii Pancernej Gwardii gen. Michaiła Katukowa, zaczynając okrążenie miasta.

Miasto od kilku miesięcy było przygotowywane do roli twierdzy (Festung Posen). Już 25 września 1944 roku na dowódcę twierdzy wyznaczono gen. Heinza Deindla, a jego sztabem kierował gen. Ernst Mattern. Budowano umocnienia, składowano żywność i amunicję. Ostatecznie twierdzę dowodził od 31 stycznia 1945 r. gen. Ernst Gonell.

20 stycznia ogłoszono stan obrony twierdzy i rozkazano ewakuację ludności niemieckiej oraz urzędów. Pozostali w mieście cywile – w większości Polacy – mieli przetrwać oblężenie. Walki rozpoczęły się 25 stycznia i trwały niemal miesiąc.

W stronę Cytadeli: linia frontu przy al. Niepodległości

5 lutego 1945 r. oddziały 29. Korpusu Armijnego pod dowództwem gen. Szemienkowa weszły do centrum Poznania. 16 lutego wojska radzieckie stanęły naprzeciw Cytadeli, która była ostatnim punktem niemieckiego oporu. Teren obecnego Wydziału Prawa i Administracji UAM — gdzie dziś dokonano odkrycia — leżał na styku obszaru walk o Cytadelę, a więc w bezpośrednim zapleczu frontu.

Co więcej, okolice Fortu Winiary (Cytadela) były rejonem masowych zniszczeń i wielu prowizorycznych pochówków – zarówno żołnierzy, jak i cywilów. Ostatni szturm na Cytadelę rozpoczął się nocą z 22 na 23 lutego. Rankiem 23 lutego o godz. 6.00 twierdza kapitulowała. Generał Gonell popełnił samobójstwo, Mattern poddał się wraz z 23 tysiącami żołnierzy.

W walkach o miasto zginęło około 6 tysięcy żołnierzy radzieckich, 84 Polaków i nieznana liczba mieszkańców miasta. Zniszczenia Poznania sięgnęły 55% zabudowy, a wiele miejsc pochówków wojennych nigdy nie zostało oficjalnie zinwentaryzowanych.

Czy znalezione szczątki to ofiary walk o Cytadelę?

Biorąc pod uwagę:

• lokalizację znaleziska – nieopodal linii frontu z lutego 1945 r.,
• charakter pochówku wtórnego – mogącego wskazywać na przemieszczenie szczątków z miejsca pierwotnego,
• liczbę ofiar i ich zróżnicowany wiek – co jest typowe dla improwizowanych pochówków wojennych,
• bliskość Fortu Winiary / Cytadeli – będącej epicentrum ostatnich walk o Poznań,

istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że odkryte szczątki należą do cywilnych lub wojskowych ofiar oblężenia Poznania w lutym 1945 r.

Upamiętnienie i dalsze badania

Szczątki siedmiu osób zostaną pochowane z godnością na wojennej kwaterze Cmentarza Miłostowo. Zespół Pracowni "Pomost" we współpracy z UAM kontynuuje prace identyfikacyjne i dokumentacyjne. Jeśli uda się ustalić tożsamości zmarłych – zostaną oni wpisani w pamięć lokalnej historii.

Dzięki zaangażowaniu archeologów, antropologów i historyków, każda taka ekshumacja staje się nie tylko odkryciem naukowym, ale i gestem przywracania pamięci ludziom, których wojna zepchnęła w zapomnienie.

📍 Czy wiesz, że...

W czasie walk o Cytadelę w lutym 1945 roku Armia Czerwona rekrutowała do wsparcia także cywilną ludność polską? Oddziały sapersko-inżynieryjne, wspierane przez mieszkańców, budowały przeprawy przez fosy i walczyły o zdobycie fortu.