Tomasz Mann. Noblista, który nie bał się mówić prawdy

Tomasz Mann urodził się 6 czerwca 1875 roku w hanzeatyckiej Lubece, w zamożnej rodzinie kupieckiej. Ojciec, Thomas Heinrich Johann Mann, był nie tylko przedsiębiorcą, ale i senatorem miasta, zaś matka, Júlia da Silva Bruhns, pochodziła z rodziny o niemiecko-brazylijsko-kreolskich korzeniach. To połączenie północnej powściągliwości i południowego temperamentu miało ogromny wpływ na osobowość przyszłego pisarza i często powracało w jego literackich portretach bohaterów.

Po śmierci ojca w 1891 roku rodzina przeprowadziła się do Monachium, gdzie Mann rozpoczął studia z zakresu historii, literatury i ekonomii. W młodości często musiał godzić marzenia o artystycznej karierze z oczekiwaniami rodziny, która widziała w nim kontynuatora kupieckiej tradycji. Już wtedy zaczął publikować pierwsze opowiadania, zyskując uznanie w środowisku literackim.

Oficjalny debiut Manna to opowiadanie "Mały pan Friedemann" z 1899 roku. Przełomem okazała się jednak monumentalna saga rodzinna "Buddenbrookowie" (1901), inspirowana losami własnej rodziny. Powieść ta, ukazująca rozpad mieszczańskiego rodu, przyniosła Mannowi międzynarodową sławę i w 1929 roku literacką Nagrodę Nobla. W kolejnych latach powstały takie dzieła jak "Tonio Kröger", "Tristan" czy "Śmierć w Wenecji", w których autor analizował konflikty między życiem praktycznym a artystycznym powołaniem.

Szczyt popularności Mann osiągnął w latach 20. XX wieku. Jego powieści były tłumaczone na dziesiątki języków i sprzedawały się w milionach egzemplarzy, a sam pisarz stał się jednym z najważniejszych głosów literatury europejskiej.

W 1924 roku ukazała się "Czarodziejska góra", jedna z najważniejszych powieści XX wieku. Akcja rozgrywa się w sanatorium w szwajcarskim Davos, a główny bohater, Hans Castorp, konfrontuje się z chorobą, śmiercią i wielkimi prądami intelektualnymi epoki. Powieść jest symbolicznym obrazem kryzysu duchowego Europy przed I wojną światową i do dziś uchodzi za arcydzieło literatury modernistycznej.

Mann w mistrzowski sposób łączył analizę społeczną z filozoficzną refleksją, subtelną ironią i wyszukanym stylem. Jego bohaterowie to często ludzie rozdwojeni między światem ducha a codziennością, nieustannie poszukujący sensu w zmieniającym się świecie.

W życiu prywatnym Mann doświadczył wielu napięć i tragedii. W 1905 roku poślubił Katię Pringsheim, pochodzącą z rodziny żydowskich intelektualistów. Mieli sześcioro dzieci, z których dwoje – synowie Klaus i Michael – popełniło samobójstwo. Rodzinne dramaty, napięcia i różnice światopoglądowe często znajdowały odbicie w jego twórczości i korespondencji.

Mann był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach, cenił muzykę, filozofię i sztukę. Jego dom był miejscem spotkań intelektualistów, artystów i polityków, a sam pisarz chętnie angażował się w życie społeczne i kulturalne.

Początkowo Mann był konserwatystą, ale z czasem jego poglądy ewoluowały w stronę liberalizmu i obrony demokracji. Po dojściu nazistów do władzy w 1933 roku zdecydował się na emigrację. Najpierw wyjechał do Szwajcarii, następnie do USA, gdzie w 1944 roku przyjął amerykańskie obywatelstwo. W Stanach Zjednoczonych prowadził antynazistowskie audycje radiowe skierowane do rodaków, otwarcie krytykował Hitlera i ostrzegał przed nacjonalizmem.

Po wojnie Mann wrócił do Europy, ale nie zdecydował się na stały powrót do Niemiec. Ostatnie lata życia spędził w Szwajcarii, gdzie zmarł 12 sierpnia 1955 roku w Zurychu. Jego dorobek literacki i postawa obywatelska uczyniły go jednym z najważniejszych intelektualistów XX wieku.

Twórczość Manna obejmuje powieści, opowiadania, eseje i dzienniki. Do najważniejszych należą:

• "Buddenbrookowie" – saga rodzinna ukazująca przemiany społeczne i duchowe niemieckiego mieszczaństwa.
• "Śmierć w Wenecji" – nowela o obsesji, pięknie i śmierci.
• "Czarodziejska góra" – filozoficzna powieść o kryzysie Europy.
• "Józef i jego bracia" – czterotomowa reinterpretacja biblijnej historii Józefa.
• "Doktor Faustus" – powieść o artyście, który zawiera pakt z diabłem, będąca alegorią upadku Niemiec w XX wieku.
• "Lotta w Weimarze" – literacka gra z postacią Goethego.

Mann był także autorem licznych esejów, w których analizował kondycję współczesnej kultury, zagrożenia totalitaryzmu i rolę artysty w społeczeństwie.