Zabrze: Ta brama to pamiątka po największej niezrealizowanej inwestycji na Górnym Śląsku

Charakterystyczna, żelbetowa brama - przewiązka z mieszkaniami, czerwony klinkier. Uporządkowana wizja. Niezepsuta w PRL-u, choć w stosunku do pierwotnego założenia - nieco jednak zmieniona, została zachowana na tyle dobrze, że wpisano ją w 2020 roku na listę zabytków województwa śląskiego. Ciekawy, wzniesiony w stylu modernistycznym kompleks zabudowy mieszkaniowej - w modny w tych czasach - a więc lata 30. ub. wieku - funkcjonalizm z elementami konstruktywizmu - w środku dużego miasta. Spójne, z charakterem i powściągliwą elegancją. Przykład przemyślanej i pięknej architektury.

Zwarta, porządkująca do wewnątrz, a jednocześnie - dająca mieszkańcom oddech zabudowa, częściowo z balkonami od "wewnątrz" osiedla - wymieniajmy dalej walory osiedla. Częściowo wciąż dobrze zachowana okładzina klinkierowa nadaje mu śląski sznyt. Plac Słowiański, mimo upływu dziesięcioleci - zachwyca i może być inspiracją.

Zastanówmy się: jak wykorzystano by ten obszar, gdyby budowano teraz? Z pewnością - zabudowano by go. Można podejrzewać, że dokładnie tak, jak w wielu dużych miastach, wystarczy się przejść i pooglądać: dużo, raczej ciasno (wiadomo, każdy metr na wagę złota) i nie ukrywajmy: zwykle jednakowo, powtarzalnie.

Zabudowa wielorodzinna przy pl. Słowiańskim powstała w latach 1927-1928 jako element tzw. "miasta północnego" zaplanowanego i budowanego w ramach projektu rozbudowy miasta^. Osiedle, wzniesione w stylu modernistycznym, powstało w rejonie skrzyżowania ówczesnych ulic: Kronprinzenstrassee (obecna ulica Wolności), Michaelstrasse (dziś ul. Marszałka J. Piłsudskiego), Friedenstrasse (ul. Pokoju) i Jeenelstrasse (ul. S. Wyspiańskiego).

Projekt inspirowany był jednym z niezrealizowanych pomysłów przebudowy placu Wolności autorstwa Moritza Wolfa i Alberta Krawietza. Wykonanie - zlecił zabrzański oddział Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego z siedzibą w Opolu. Można więc powiedzieć, że to jedna z niewielu pamiątek po wielkim planie inwestycyjnym w Zabrzu z końca lat 20. ubiegłego stulecia. Wówczas słynni projektanci, w tym gwiazdy niemieckiej architektury (Hans Poelzig, Paul Bonatz czy Max Berg) uczestniczyli w słynnym konkursie na zabrzańskie City.

Zespół zabudowy osiedla mieszkaniowego przy ul. Wolności 149, pl. Słowiański 1, 2, 3, 4, 5, ul. Wyspiańskiego 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 został wpisany do rejestru zabytków w 2020 r. Pierwotny wygląd budynków został w dużej mierze zachowany, oryginalna stolarka drzwiowa i okienna zachowała się jedynie częściowo, a wnętrza były modernizowana. Nadal dobrze widoczny jest również charakterystyczny układ urbanistyczny założenia - wskazywano w decyzji o wpisie do rejestru zabytków.