Zagadka koronacji Chrobrego. Czy Bolesław chciał być cesarzem?

Koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski odbyła się w 1025 roku, zaledwie kilka miesięcy przed jego śmiercią. Choć wydarzenie to uznawane jest za przełomowe w dziejach Polski, do dziś budzi liczne pytania.

Historycy są zgodni co do roku koronacji, ale nie ma pewności co do dokładnej daty, miejsca ani osoby, która nałożyła koronę na głowę władcy. Najczęściej wskazuje się na Gniezno i Wielkanoc, 18 kwietnia, choć jest to raczej przypuszczenie niż fakt potwierdzony źródłami.

Współczesne badania podkreślają, że koronacja Chrobrego była wydarzeniem o ogromnym znaczeniu symbolicznym i politycznym. Ugruntowała pozycję Polski na arenie międzynarodowej i pozwoliła jej wejść do grona europejskich monarchii. Jednak sama uroczystość owiana jest tajemnicą – nie zachowały się szczegółowe opisy ceremonii, a informacje o niej pochodzą ze źródeł niemieckich, często nieprzychylnych polskiemu władcy.

Dlaczego Bolesław Chrobry tak długo czekał z koronacją? Najbardziej rozpowszechniona teza głosi, że przez ćwierć wieku starał się o królewską godność, ale przeszkodą byli nieprzychylni mu cesarze niemieccy i papieże. Po śmierci Ottona III w 1002 roku, który był zwolennikiem wyniesienia Chrobrego do rangi monarchy, władzę w Cesarstwie objął Henryk II, przeciwnik polskiego księcia. Dopiero śmierć Henryka II w 1024 roku i okres bezkrólewia w Niemczech stworzyły dogodną okazję do realizacji planów koronacyjnych.

Chrobry wykorzystał polityczną próżnię i uzyskał zgodę Stolicy Apostolskiej na koronację. Współczesne źródła niemieckie nie szczędziły mu krytyki, sugerując, że akt ten był samowolą lub przejawem pychy.

Jednak dla samego Chrobrego koronacja była zwieńczeniem długich starań o niezależność i potwierdzeniem suwerenności państwa polskiego. Był to także sygnał dla możnych i elit, że Polska nie jest już trybutariuszem Niemiec, lecz pełnoprawnym królestwem.

Nie brakuje hipotez, że Bolesław Chrobry miał ambicje wykraczające poza królewską koronę. Niektórzy badacze wskazują, że już podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku Chrobry zachowywał się jak równy cesarzowi, a gesty Ottona III – nałożenie diademu i wręczenie włóczni św. Maurycego – były symbolicznym wywyższeniem polskiego księcia. Gall Anonim przedstawiał Chrobrego jako władcę pretendującego do tytułu "cesarza Słowian", a na monetach kazał się tytułować królem.

Węgierski mediewista György Györffy sugerował, że po śmierci Ottona III Chrobry próbował zjednoczyć zachodnich Słowian pod swoim berłem i stworzyć trzecie cesarstwo Europy. Politolog Andrzej Kozicki w swojej książce z 2022 roku analizował, czy zwlekanie z koronacją nie wynikało z marzeń o tytule cesarskim, a nie tylko królewskim. Chrobry prowadził szeroko zakrojone działania polityczne: interweniował w Czechach, zajmował Morawy i Słowację, wyprawiał się na Ruś, a nawet złupił Pragę. Jego polityka wyznaniowa i inwestycje w infrastrukturę kościelną miały wymiar zarówno religijny, jak i polityczny – służyły budowie nowego, scentralizowanego państwa.

Nie brakuje kontrowersji dotyczących samej daty i okoliczności koronacji. Część badaczy sugeruje, że mogło dojść do symbolicznej koronacji już w 1000 roku podczas zjazdu gnieźnieńskiego, kiedy Otton III nałożył Chrobremu diadem na głowę. Jednak większość historyków uznaje, że była to jedynie ceremonia o charakterze bizantyjskim, a nie formalna koronacja. Współczesne źródła niemieckie jednoznacznie wskazują na rok 1025 jako moment koronacji.

Nie jest też pewne, kto nałożył koronę na głowę Chrobrego – najczęściej wskazuje się arcybiskupa Hipolita, ale brak jednoznacznych dowodów. Wiadomo natomiast, że uroczystość miała miejsce tuż przed śmiercią władcy, co sugeruje, że Chrobry chciał w ten sposób zabezpieczyć dziedzictwo i przyszłość swojego rodu.

Źródło

Więcej o koronacji Bolesława Chrobrego można przeczytać w książce dr Mariusz Sampa "Bolesław Chrobry. Król Polski, przyjaciel i wróg cesarzy" (Wydawnictwo Lira, Warszawa 2021).