Zakochała się w mężu siostry. Ten romans wstrząsnął arystokracją

Rodzicami Heleny byli Władysław Hieronim Sanguszko i Izabela Maria z Lubomirskich, którzy wyróżniali się aktywnym zaangażowaniem w życie społeczne i kulturalne.

Izabela Maria szczególnie dbała o wychowanie dzieci w duchu patriotyzmu i wrażliwości na potrzeby innych, organizując charytatywne spotkania oraz wspierając lokalne inicjatywy edukacyjne.

Helena Sanguszkówna miała trzech braci (Romana Damiana, Pawła Romana i Eustachego Stanisława) oraz siostrę Jadwigę Klementynę. Wychowywana w rezydencji rodzinnej w Gumniskach, otrzymała staranne wykształcenie. Biegle władała francuskim, a swoje przemyślenia utrwalała w dzienniku, który dochował się do dnia dzisiejszego.

Helena Sanguszkówna była niezwykle piękną kobietą, o której względy walczyło wielu mężczyzn. O jej rękę starał się m.in. książę Władysław Czartoryski, jednak sprzeciw ojca sprawił, iż związek ten nie doszedł w ogóle do skutku.

Nieco później Helena zaręczyła się z hrabią Alajosem Károlyim, dyplomatą węgierskim i arystokratą. Jednak ich zaręczyny zakończyły się równie niespodziewanie, jak się rozpoczęły, co było przedmiotem licznych spekulacji. Według niektórych źródeł, powodem była różnica w oczekiwaniach rodzinnych oraz różnice światopoglądowe.

Najbardziej kontrowersyjnym związkiem w życiu Heleny był jej romans z Adamem Stanisławem Sapiehą, który był mężem jej siostry Jadwigi. Związek ten, choć utrzymywany w tajemnicy, był tematem licznych plotek w środowisku arystokratycznym. Helena jednak nie przejmowała się tymi opiniami, próbując ułożyć sobie życie po swojemu. Z Sapiehą doczekała się dwoje dzieci.

Helena Sanguszkówna aktywnie uczestniczyła w życiu kulturalnym i towarzyskim epoki, będąc nie tylko cenioną aktorką, ale także mecenasem sztuki. Wspierała młodych artystów, organizowała wydarzenia kulturalne oraz udostępniała swoją rezydencję na spotkania literackie i muzyczne, promując rozwój polskiej kultury.

Jej niezwykła uroda i dowcip uczyniły z niej gwiazdę salonów. Stanisław Tarnowski określał ją jako wcielenie bogini Diany, a Ferdynand Hoesick opisywał jej urok jako magnetyczny, rozpalający serca młodzieńców.

Helena zyskała także uznanie jako aktorka. Na scenie Teatru Miejskiego w Krakowie wcieliła się m.in. w postacie z "Ogniem i mieczem", a jej talent porównywano z Heleną Modrzejewską, z którą prowadziła korespondencję.

Sanguszkówna wzięła udział w licznych balach, takich jak bal karnawałowy u książąt Druckich-Lubeckich czy uroczystości w Sukiennicach podczas wizyty cesarza Franciszka Józefa. Jej występy i towarzyska obecność były zawsze szeroko komentowane.

Helena Sanguszkówna pozostawiła po sobie trwałe dziedzictwo jako filantropka i działaczka społeczna. Była jednym z członków założycieli Towarzystwa Tatrzańskiego i aktywnie wspierała ochronę przyrody.

Jako członkini Krakowskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, dbała o prawa zwierząt i planowała założenie schroniska oraz szpitala dla zwierząt. Jej zaangażowanie w tę dziedzinę było nowatorskie jak na tamte czasy.

Wspierała także liczne inicjatywy społeczne. Szczególną uwagę poświęcała zakładom dla sierot w Krakowie i Tarnowie, które stały się schronieniem dla wielu dzieci w trudnej sytuacji życiowej. Dzięki jej wsparciu finansowemu i organizacyjnemu, placówki te mogły funkcjonować i rozwijać się, oferując edukację oraz podstawową opiekę.

Na jej działalności skorzystali także lokalni rzemieślnicy, których wyroby promowała na licznych wydarzeniach i targach, podkreślając znaczenie wspierania polskiego przemysłu w trudnych czasach.

Helena wiele podróżowała, odwiedzając m.in. Paryż, gdzie uczestniczyła w ważnych wydarzeniach rodzinnych i towarzyskich. Latem 1887 roku gościła arcyksięcia Rudolfa w pałacu w Gumniskach, organizując wystawne powitanie.

Pomimo licznych działań społecznych i aktywności towarzyskiej, ostatnie lata Sanguszkówny upłynęły pod znakiem choroby. Zmarła 22 kwietnia 1891 roku w Krakowie.

Jej pogrzeb był wydarzeniem o ogromnej randze, z udziałem licznych osobistości świata kultury, polityki i duchowieństwa. Po uroczystościach żałobnych ciało księżnej przewieziono do Tarnowa, gdzie spoczęła w rodzinnej kaplicy na Starym Cmentarzu.

·       Jastrzębska M., Dama w jedwabnej sukni: opowieść o księżniczce Helenie Sanguszkównie, Łomianki 2012.

·       Zielińska Z., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997.