Polska liderem produkcji jabłek w UE. Obawy o nowy unijny budżet

W Europie zaczyna się sezon zbioru jabłek. Tegoroczne zbiory w Unii Europejskiej będą podobne do ubiegłorocznych, ale Polska może wyprodukować więcej niż rok temu. Aż jedna trzecia jabłek wyprodukowanych w tym roku w UE pochodzić będzie z naszego kraju – to wnioski z tegorocznej konferencji Prognosfruit, zorganizowanej przez Światowe Stowarzyszenie Jabłek i Gruszek (WAPA).

Konferencja Prognosfruit to najważniejsze europejskie forum sadownicze, na którym eksperci i producenci jabłek oraz gruszek wymieniają się informacjami o zbiorach, analizują prognozy i dyskutują o bieżących wyzwaniach branży. Tegoroczna, jubileuszowa 50. konferencja, odbyła się we francuskim mieście Angers od 6 do 8 sierpnia.

Produkcja jabłek w UE osiągnie w tym roku 10,5 miliona ton, czyli mniej więcej tyle samo, co w zeszłym roku. Jak wyjaśniono w prognozie, produkcja utrzymuje się na podobnym poziomie, ale jest niższa od średniej z ostatnich 3 i 5 lat.

Jeśli chodzi o konkretne odmiany, WAPA informuje, że Golden Delicious, ulubiona odmiana europejskich konsumentów, nadal trzyma się dobrze. W jej przypadku prognozuje się niewielki spadek produkcji w porównaniu do zeszłego roku (o 0,9 proc.). W sumie unijni sadownicy wyprodukują 2,06 miliona ton jabłek tej odmiany, szacuje organizacja.

Na mniej więcej tym samym poziomie utrzymuje się też produkcja popularnych w ostatnich latach wśród polskich sadowników (zwłaszcza po wprowadzeniu embarga przez Rosję w 2014 r.) pododmian odmiany Gala (1,43 miliona ton).

Gorzej wyglądają statystyki dla odmian Red Delicious i Idared, w przypadku których prognozuje się spadek produkcji odpowiednio o 19,2 proc. i 8,8 proc.

Jeśli chodzi o przyczyny zmian w produkcji jabłek, WAPA wskazuje na szereg czynników. Należą do nich trudności z utrzymaniem stałego poziomu plonów wynikające ze zmian klimatu, ograniczone możliwości branży w radzeniu sobie z zagrożeniami fitosanitarnymi, przejście na odmiany lepsze jakościowo, ale mniej wydajne, a także rozwój produkcji ekologicznej.

Prelegenci na konferencji zwracali uwagę na zmianę nawyków konsumentów. Młodsze pokolenia sięgają po jabłka coraz rzadziej, zastępując je owocami tropikalnymi, takimi jak mango czy awokado, wynika z badań niemieckiej firmy analitycznej AMI, na które powołuje się portal Sad24.

Polska według prognozy pozostanie zdecydowanym unijnym liderem pod względem produkcji jabłek. Według WAPA polscy sadownicy wyprodukują 3,3 mln ton, a więc aż jedna trzecia jabłek wyprodukowanych w UE pochodzić będzie z Polski.

Produkcja jabłek w Polsce będzie o 3,4 proc. wyższa niż w ubiegłym roku – i to mimo przymrozków, które wiosną dotknęły dużą część upraw, oraz występujących w niektórych regionach gradów.

Drugim co do wielkości producentem jabłek w Unii są obecnie Włochy, które według prognozy wyprodukują 2,25 mln ton jabłek. To mniej o 3,5 proc. niż w 2024 r. Trzecie miejsce zgodnie z prognozą zajmie Francja z produkcją na poziomie 1,48 mln ton – więcej o 3,6 proc. w ubiegłym roku.

Zaraz za podium znaleźli się Niemcy. Nasi zachodni sąsiedzi mają wyprodukować w tym roku tysiąc ton jabłek. W ich przypadku spodziewany jest jednak znaczący wzrost produkcji –  według WAPA będzie ona aż o 14,7 proc. większa niż w 2024 r.

W unijnej czołówce producentów jabłek według prognozy znajdą się też Hiszpania ze spodziewaną produkcją na poziomie 501 tys. ton, Rumunia (442 tys. ton), Portugalia (303 tys. ton), Holandia (226 tys. ton), Węgry (160 tys. ton), Austria (142 tys. ton), Belgia (183 tys. ton), Grecja (178 tys. ton) i Czechy (107 tys. ton).

Na stronie WAPA opublikowano najnowsze dane o zapasach jabłek w europejskich chłodniach według stanu na 1 lipca 2025 r.

W krajach UE zgromadzono łącznie 340 538 ton jabłek – o 88 968 ton mniej niż o tej samej porze w ubiegłym roku. Największe zapasy w lipcu odnotowano we Włoszech (127 054 t). Polska, z wolumenem 25 500 ton, zajęła czwarte miejsce w zestawieniu.

W polskich chłodniach na początku lipca najwięcej było jabłek odmian Golden Delicious i Red Jonaprince (sport Jonagolda) – po 10 tys. ton każdej. Na trzecim miejscu znalazł się Idared (5 tys. ton), a na czwartym Gloster (500 ton).

W porównaniu z poprzednimi latami coraz mniejszą popularnością cieszą się między ionnymi Gloster, Idared i Szampion. Sadownicy coraz chętniej uprawiają natomiast odmiany Golden Delicious i Red Jonaprince.

Stabilna tegoroczna produkcja w UE daje obiecujące perspektywy, ponieważ eksperci oczekują, że jej wielkość w pełni pokryje popyt lokalny, handel między krajami UE oraz potrzeby przetwórstwa i eksportu.

Nie wszędzie jest tak dobrze, jak w Europie. W swoim raporcie WAPA ostrzega przed potencjalnymi zmianami w globalnej dynamice rynkowej na Bliskim Wschodzie, w Azji Centralnej, Indiach i Azji Południowo-Wschodniej.

USA i Indie mają mieć nieco wyższe plony, podczas gdy produkcja w Chinach i krajach sąsiadujących z UE, w tym w Turcji, Serbii, Mołdawii i na Ukrainie, ma spaść.

– Pomimo stabilnej prognozy produkcji, sektor stoi w obliczu niepokojących niepewności – powiedział Philippe Binard, sekretarz generalny WAPA.

Poza zmianami klimatu, niedoborem siły roboczej i rosnącymi kosztami produkcji, przedstawiciel WAPA wskazał także na problemy polityczne, w tym niestabilność geopolityczną, zmienne warunki handlowe oraz wahania kursów walut, jako na czynniki, które obecnie ograniczają długoterminową przejrzystość sytuacji.

– Potrzebna jest silniejsza Unia Europejska z solidnym jednolitym rynkiem opartym na wspólnych zasadach, zwłaszcza że polityczne trendy zmierzają ku większej subsydiarności – co grozi osłabieniem konkurencyjności i zaburzeniem konkurencji między producentami z UE – dodał.

Jak wskazuje komunikat prasowy Prognosfruit, producenci jabłek i gruszek coraz bardziej obawiają się proponowanych cięć budżetowych w ramach nadchodzącego wieloletniego budżetu UE na lata 2028– 2034.

Problemem są zwłaszcza plany decentralizacji kluczowych obowiązków na rzecz większej subsydiarności przyznawanej państwom członkowskim, co według WAPA rozbija podstawowe zasady wspólnej polityki rolnej. Te zmiany mogą utrudnić europejskim producentom jabłek i gruszek skuteczne radzenie sobie z wspólnymi wyzwaniami, podkreśla organizacja.

– Ten rok był dla sadowników szczególnie trudny, głównie ze względu na wiosenne przymrozki i trwające obecnie susze, które niszczą uprawy – podkreślił w rozmowie z EURACTIV.pl sadownik z województwa mazowieckiego. Jak wskazał, w najgorszej sytuacji są ci producenci, którzy nie posiadają w sadach górnego i wodnego nawodnienia.

– Do tego dochodzą gradobicia, jakie nawiedziły część kraju, nawet jeśli gwałtownych zjawisk atmosferycznych w tym roku nie było wiele – dodaje.

Sadownik, który przygotowuje się do zbioru, przyznaje, że choć w ubiegłym roku miał wyjątkowo obfity plon, to ze względu właśnie na przymrozki i suszę w tym roku już tak dobrze nie będzie.

Potwierdza też słowa sekretarza generalnego WAPA, dotyczące „pozaklimatycznych” problemów, które każą stawiać pytania o przyszłość polskiego sadownictwa. – Rosnące koszty produkcji to poważne wyzwanie – zaznacza, jako przykład podając drożejące środki ochrony roślin, m.in. na skutek sankcji.

1 lipca 2025 r., weszło w życie rozporządzenie o podwyższeniu ceł na nawozy importowane z Rosji i Białorusi na teren Unii Europejskiej. Oprócz dotychczasowej stawki celnej wynoszącej 6,5% na te produkty zostanie doliczona dodatkowa opłata, początkowo w wysokości 40–45 EUR za tonę, która stopniowo będzie wzrastać do 315-430 EUR za tonę w 2028 r.

Dużym problemem, również wywołanym przez sytuację geopolityczną, jest odpływ pracowników z Ukrainy, wspomina nasz rozmówca. – Pozostały kobiety, ale nie wszystkie kobiety chcą pracować w sadzie. Jeśli ktoś ma na przykład małe dzieci, to szuka raczej pracy w innej branży – mówi sadownik.