Zauważ to wcześnie. Oto kluczowe sygnały, że twoje dziecko może mieć porażenie mózgowe
Mózgowe porażenie dziecięce widoczne jest już u niemowląt głównie w postaci nieprawidłowego napięcia mięśni. Z tego powodu maluchy mogą mieć problem z poruszaniem się, raczkowaniem, siadaniem i staniem.
Czym jest mózgowe porażenie dziecięce?
Mózgowe Porażenie Dziecięce (MPD) (łac. paralysis cerebralis infantum, ang. Cerebral Palsy) to nie jedna choroba, lecz zespół trwałych zaburzeń rozwoju ruchu i postawy, który powoduje ograniczenie aktywności dziecka. Choć objawy mogą stać się bardziej widoczne wraz ze wzrostem dziecka i rozwojem jego ciała, samo uszkodzenie mózgu nie pogarsza się w miarę upływu czasu.
Zaburzeniom ruchowym często towarzyszą inne problemy zdrowotne, takie jak zaburzenia mowy, wzroku, słuchu, trudności w połykaniu, padaczka czy niepełnosprawność intelektualna.
Mózgowe porażenie dziecięce wpływa przede wszystkim na kontrolę mięśni, ruch i postawę ciała. Najczęściej obserwuje się:
- nieprawidłowe napięcie mięśniowe (zbyt duże - spastyczność lub zbyt małe - wiotkość),
- trudności z koordynacją ruchową i utrzymaniem równowagi (ataksja),
- mimowolne, niekontrolowane ruchy (dyskinezy), powolne i skręcające (atetoza) lub nagłe, rwane (pląsawica).
Z czego bierze się porażenie mózgowe?
Często trudno jest wskazać jedną konkretną przyczynę wystąpienia mózgowego porażenia dziecięcego, ponieważ etiologia jest zazwyczaj wieloczynnikowa. Zaburzenia wynikają z trwałego, niepostępującego uszkodzenia mózgu, do którego doszło we wczesnym stadium rozwoju dziecka, czyli przed, w trakcie lub krótko po urodzeniu dziecka.
Najważniejsze czynniki prowadzące do uszkodzenia mózgu i związane z ryzykiem wystąpienia mózgowego porażenia dziecięcego dzielą się na trzy główne kategorie:
- czynniki prenatalne (w trakcie ciąży) - czynniki te odpowiadają za większość (około 80 proc.) przypadków MPD. Należą do nich infekcje wewnątrzmaciczne (zakażenia matki) takie jak toksoplazmoza, różyczka, wirus cytomegalii (CMV), wirus opryszczki (HSV). Są to także wady rozwojowe mózgu dziecka, nieprawidłowe funkcjonowanie łożyska prowadzące do niedotlenienia i niedokrwienia płodu, mutacje genów oraz choroby matki takie jak cukrzyca, choroby tarczycy, zaburzenia krzepnięcia, nadmierne spożywanie alkoholu (płodowy zespół alkoholowy), zakażenia i gorączka.
- czynniki okołoporodowe (podczas porodu) - dziecięce porażenie mózgowe może wystąpić u wcześniaków (zwłaszcza urodzonych przed 33. tygodniem ciąży). Może też być skutkiem niedotlenienia i niedokrwienia okołoporodowego spowodowanego komplikacjami w czasie porodu (przedłużający się poród, poród mnogi czy poród instrumentalny).
- czynniki poporodowe (we wczesnym okresie po urodzeniu) - zapalenie opon mózgowych, sepsa, urazy głowy i wylewy śródczaszkowe na skutek wypadku czy urazu mózgu. Ciężka, nieleczona żółtaczka noworodków lub długotrwała, ciężka hipoglikemia (niski poziom cukru) również mogą prowadzić do mózgowego porażenia dziecięcego.
Po czym poznać, że dziecko ma porażenie mózgowe?
Rozpoznanie porażenia mózgowego u dziecka opiera się na obserwacji opóźnienia i nieprawidłowości w rozwoju ruchowym, które nie postępują (nie pogarszają się w czasie), ale są trwałe.
Mózgowe porażenie dziecięce jest chorobą trudną do jednoznacznego zdiagnozowania u noworodków, ponieważ objawy stają się wyraźne wraz z rozwojem dziecka. Lekarze i rodzice zwracają uwagę na następujące wczesne oznaki, a wśród nich najczęstsze nieprawidłowe napięcie mięśniowe:
- nadmierne napięcie (spastyczność) - dziecko może być sztywne. Trudno jest je ubrać, a jego kończyny są wyprostowane i twarde. Może mieć skrzyżowane nogi lub nadmiernie wyginać plecy,
- zbyt małe napięcie (hipotonia) - dziecko jest wiotkie (jak "szmaciana lalka"), ma trudności z unoszeniem głowy w leżeniu na brzuchu, sprawia wrażenie zbyt spokojnego lub ospałego.
Dzieci z porażeniem mózgowym wykazują też opóźnienie rozwoju ruchowego. Oznacza to, że osiągają kluczowe etapy rozwoju (tzw. kamienie milowe) później niż ich rówieśnicy, lub w ogóle ich nie osiągają. Objawy opóźnienia są widoczne od wczesnych etapów rozwoju w wieku:
- poniżej 6 miesięcy - ciągle trzyma zaciśnięte piąstki. Nie podnosi głowy w leżeniu na brzuchu. Plecy są nadmiernie wygięte lub wiotkie.
- poniżej 10 miesięcy - nie potrafi samodzielnie siedzieć. Przesuwa się (raczkuje) asymetrycznie - używa tylko jednej strony ciała, ciągnąc za sobą drugą.
- poniżej 12 miesięcy - nie jest w stanie stać nawet z podparciem. Używa tylko jednej ręki do sięgania.
- poniżej 2 lat - nie potrafi chodzić samodzielnie. Chodzi na palcach (spastyczność).
U dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym utrzymują się też przez długi czas niektóre odruchy niemowlęce, które powinny zaniknąć w określonym czasie (np. odruch chwytny, odruch Moro).
Należy zwrócić uwagę także na nieprawidłowości w postawie i ruchach takie jak:
- asymetryczne poruszanie się - dziecko preferuje jedną rękę lub nogę, podczas gdy druga pozostaje nieruchoma lub sztywna,
- trudności z precyzyjnymi ruchami - problemy z chwytaniem małych przedmiotów lub manipulowaniem nimi (np. kredką),
- chodzenie na palcach - często występuje u dzieci z porażeniem.
Jeśli zauważysz u dziecka któryś z tych objawów skonsultuj się z pediatrą lub neurologiem dziecięcym. Wczesna diagnoza pozwala na znaczną poprawę jakości życia dziecka. Szybkie wdrożenie rehabilitacji pozwala wykorzystać plastyczność mózgu i zminimalizować skutki jego uszkodzenia.
