Ból w kolanie? Naukowcy mówią wprost, co może pomóc

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy według statystyk nawet 20% mieszkańców Polski. Z kolei co do samego zwyrodnienia kolan, w Europie cierpi na nie około 15% kobiet i 10% mężczyzn po 60 roku życia.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego to przewlekła, postępująca choroba, w której dochodzi do stopniowego uszkadzania struktur tworzących staw kolanowy, zwłaszcza chrząstki stawowej. Z czasem zmiany obejmują również kość podchrzęstną, więzadła, torebkę stawową oraz mięśnie otaczające kolano.

Na czym polega choroba zwyrodnieniowa kolana? Chrząstka stawowa ulega zużyciu, co zmniejsza zdolność stawu do amortyzacji. Kość pod chrząstką reaguje przebudową i tworzeniem osteofitów (tzw. wyrośli kostnych). Z czasem może pojawiać się stan zapalny w stawie. Kolano staje się mniej sprawne, bardziej podatne na przeciążenia i bolące.

Ból kolan utrudnia codzienną aktywność, zmniejsza sprawność fizyczną i obniża ogólną jakość życia. Mimo tego, że wiele osób może bać się podjęcia aktywności, eksperci wskazują, że najlepszym rozwiązaniem są... ćwiczenia fizyczne. Rozprowadzają one płyn stawowy w kolanie, co "nawilża" staw i zmniejsza sztywność.

Jak podaje The New York Times, w przeprowadzonej metaanalizie wzięto pod uwagę 217 badań z ponad 15,5 tysiącem uczestników i różnymi rodzajami ćwiczeń. Wszystkie z nich poprawiły jakość życia i ruchomość stawów, ale najlepszy okazał się aerobik. Zwiększa on przepływ krwi, zmniejsza obrzęki, a także pomaga zredukować wagę, co odciąża stawy. Osoby z silnymi zmianami i bólem mogą zacząć od pływania czy aqua aerobiku.

Drugie miejsce zajął trening siłowy. Mocne mięśnie wspierają stawy - w przypadku kolan są to mięśnie czworogłowe uda. Ćwiczenia te mogą nawet opóźnić operację, a jeśli już do niej dojdzie, pomóc w rekonwalescencji.

W bólu kolan pomocna może być też joga. Z kolei jeśli chcemy przyspieszyć tempo ćwiczeń, można zdecydować się nawet na bieganie. Według ekspertów ta aktywność wcale nie przyspiesza utraty chrząstki, a nawet może ją chronić. Jednak może powodować ból, a przy zbyt intensywnych ćwiczeniach i nieodpowiedniej technice nasilać objawy. Warto w tym przypadku skupić się na doborze odpowiedniego obuwia.

A czy fizjoterapia ma znaczenie? Naukowcy z Mass General Birgham przeprowadzili badania, które objęły uczestników od 45 do 85 roku życia z bólem kolana, uszkodzeniem łąkotki i chorobą zwyrodnieniową stawów. Badanych przydzielono do czterech grup:

• 3- miesięczny program ćwiczeń domowych,
• ćwiczenia domowe i otrzymywanie wiadomości zachęcających do ćwiczeń,
• ćwiczenia domowe i otrzymywanie wiadomości zachęcających do ćwiczeń oraz pozorowana fizjoterapia manualna oraz pozorowana fizjoterapia ultradźwiękami,
• ćwiczenia domowe i otrzymywanie wiadomości zachęcających do ćwiczeń oraz standardowa fizjoterapia.

Uczestnicy przydzielając punkty, ocenili swój poziom bólu przed i po.

Program ćwiczeń wykonywanych w domu obejmował 25-minutowe sesje rozciągania i wzmacniania mięśni nóg, realizowane cztery razy w tygodniu. Uczestnicy otrzymali materiały pomocnicze w formie nagrania wideo oraz broszur z instrukcjami. W grupach poddawanych standardowej i pozorowanej fizjoterapii dodatkowo korzystano z wizyt u fizjoterapeuty: dwa razy tygodniowo w pierwszym miesiącu, raz w tygodniu w drugim miesiącu oraz co dwa tygodnie w trzecim. Standardowa fizjoterapia obejmowała ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, techniki manualne oraz trening układu nerwowo-mięśniowego, natomiast interwencja pozorowana ograniczała się do symulowanych technik manualnych i udawanych zabiegów ultradźwiękowych.

Badanie nie wykazało ani klinicznie, ani statystycznie istotnych różnic w zmniejszeniu dolegliwości bólowych między poszczególnymi grupami po trzech miesiącach. Zaobserwowano jednak, że osoby korzystające ze standardowej lub pozorowanej fizjoterapii zgłaszały nieco większą poprawę po 6 i 12 miesiącach w porównaniu z uczestnikami, którzy nie mieli dodatkowego wsparcia fizjoterapeuty.

Badanie sugeruje efekt placebo i wniosek, że interakcje z fizjoterapeutą mogły w tym badaniu być skuteczniejsze, niż sama fizjoterapia.

Źródła:

• Comparative efficacy and safety of exercise modalities in knee osteoarthritis: systematic review and network meta-analysis, bmj.com;
• Knee Arthritis? Exercise Can Help Manage the Pain, The New York Times.