Ziemia wysycha, plony maleją. Rolnicy muszą działać
Susze będą nas nawiedzały nie tylko częściej, ale i potrwają dłużej
- Obserwowane, a przede wszystkim prognozowane do końca bieżącego wieku zmiany warunków klimatycznych w Polsce, wskazują na pilną konieczność podjęcia niezbędnych działań adaptacyjnych - nie pozostawia wątpliwości Michał Marcinkowski, hydrolog, p.o. Kierownika Zakładu Adaptacji do Zmian Klimatu w Instytucie Ochrony Środowiska - Państwowym Instytucie Badawczym.
Jak wskazuje, eksperci spodziewają się, że susze rolnicze będą występowały coraz częściej. Co gorsza, wydłuży się także czas ich trwania. Przypomina, że susza rolnicza jest następstwem tzw. suszy atmosferycznej.
- Występuje w momencie, gdy przedłużający się brak opadów prowadzi do zbyt małej ilości wody w glebie w stosunku do potrzeb prawidłowego rozwoju roślin.
- Podstawowym efektem jej występowania jest spadek plonów. Następuje również obniżenie ich jakości. Uprawy dotknięte suszą są także bardziej podatne na szkodniki. Wszystko to przekłada się na wzrost kosztów prowadzenia działalności rolniczej oraz wzrost kosztów produktów rolnych.
Wyniki analiz wykonanych przez autorów Planu przeciwdziałania skutkom suszy wskazują, iż występowaniem suszy rolniczej zagrożone jest niemal 45% powierzchni terenów rolnych i leśnych. Obszar ten zlokalizowany jest przede wszystkim w centralnej Polsce oraz obejmuje m.in. Wielkopolskę.
Jak zatrzymać wodę w glebie? Trzeba działać i to już
Odtwarzane miedze, zadrzewienia śródpolne, rowy i zbiorniki, pasy kwietne - to nie tylko rekomendowane rozwiązania, ale już wdrażane dobre praktyki, które przywracają życie na polach i pomagać w zatrzymaniu wody. Niestety jeszcze niszowe.
Doskonałym przykładem jest gospodarstwo z Wielkopolski, które nie tylko realizuje praktyki sprzyjające adaptacji do zmian klimatu, ale i dzieli się nimi w sieci.
Rolnicy ze Snowidowa gospodarują na 170 ha i hodują ok. 100 krów mlecznych i 150 jałówek i cieląt. Pokazują, jak zapobiegać skutkom suszy, realizując założenia rolnictwa regeneratywnego.
Hydrolog tłumaczy, że w minionych latach nacisk na działania adaptacyjne położony był na obszary zurbanizowane, szczególnie największe miasta.
- To naturalne, bo w tych obszarach mieszka większość mieszkańców Polski. Ponadto właśnie w obszarach miejskich skutki zmian klimatu będą najbardziej dotkliwe. Obecnie bez wątpienia konieczne jest zwrócenie większej uwagi na obszary rolnicze - mówi Michał Marcinkowski.
Zdaniem eksperta pewne grupy działań adaptacyjnych są uniwersalne, niezależnie od obszaru, którego dotyczą. - Jedną z nich jest edukacja. Powinna być ona kierowana do wszystkich grup wiekowych i zawodowych. Aby działania były podejmowane, społeczeństwo musi rozumieć ich sens, ich potrzebę.
Kiedy już zbudujemy świadomość problemu i wiedzę na temat skutków, przychodzi pora na działania, zatem drugą grupę działań, które odnoszą się do retencji.
- Na każdym obszarze powinniśmy dążyć do zatrzymania wód opadowych w miejscu wystąpienia opadu. Należy przy tym kłaść nacisk przede wszystkim na naturalne metody retencji wody.
Czytaj też: Ekstremalne warunki na polach. Straty mogą być ogromne
Dalej Michał Marcinkowski wyjaśnia: - W krajobrazie rolniczym niezwykle cennymi obiektami są wszelkiego rodzaju tereny podmokłe – bagna, torfowiska itd. Stanowią one swego rodzaju magazyn wody, który jest napełniany podczas opadów i powoli wykorzystywany w okresach suchych. Należy dążyć za wszelką cenę do zachowania takich obszarów oraz odnawiania tych, które niegdyś zostały osuszone.
Rolnik ze sposobem uprawy ma wpływ na zatrzymanie wilgoci w glebie
Dla gromadzenia wody duże znaczenie ma także sposób prowadzenia gospodarki rolnej.
- Warto tutaj zwrócić uwagę na takie kwestie jak odpowiedni dobór zabiegów rolniczych pozwalających na poprawę struktury gleby, prowadzenie orki w poprzek stoków, co ogranicza spływ wody po powierzchni terenu. Istotne jest również odpowiednie nawożenie roślin, czy utrzymywanie zadrzewień śródpolnych.
Michał Marcinkowski zapowiada, że w nadchodzących latach w wielu miejscach konieczne będzie dostosowanie upraw do zmieniających się warunków. - Konieczne będzie przejście na gatunki bardziej odporne na okresy suche. Wzrośnie też potrzeba nawadniania upraw. Wskazane jest wykorzystywanie do tego celu wód powierzchniowych, a nie podziemnych.
- Ostatnią kwestią, na którą chciałbym zwrócić uwagę, są melioracje. Przez dekady były rozwijane w Polsce w celu osuszania terenów na potrzeby rolnictwa. Obecnie w wielu przypadkach systemy melioracyjne zostały zdegradowane ze względu na brak odpowiedniej konserwacji. Warto rozważyć przebudowę sieci melioracyjnych, aby mogły one służyć nawadnianiu terenów rolnych - przekonuje hydrolog.
