100 lat Zajezdni Praga. „To jedna z najstarszych zajezdni w Warszawie”
W marcu 2025 roku Zajezdnia Praga świętuje wyjątkowy jubileusz – 100 lat od swojego otwarcia. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych i historycznych obiektów tramwajowych w Warszawie, który stanowi także nieodłączny element krajobrazu Pragi-Północ.
Budowa zajezdni rozpoczęła się w 1923 roku, a jej projekt stworzył Juliusz Dzierżanowski, znany polski architekt. Zajezdnia została uroczyście otwarta 1 marca 1925 roku. Początkowo była to zajezdnia nieprzelotowa – zarówno wjazd, jak i wyjazd odbywały się od zachodniej strony. Zajezdnia była w stanie pomieścić 220 wagonów, z czego 212 w hali. Była to więc największa przedwojenna remiza tramwajowa w Warszawie i zarazem najbardziej reprezentacyjny, pięknie zdobiony budynek Tramwajów Warszawskich. W latach 1928-1929 zajezdnia przeszła przebudowę, stając się pierwszą w pełni przelotową zajezdnią w stolicy. W 1929 roku powstała tam także pierwsza podstacja trakcyjna, zasilana z sieci miejskiej.
Niestety, zajezdnia Praga była również świadkiem tragicznych wydarzeń II wojny światowej. 24 września 1939 roku niemieckie bomby spadły obok terenu zajezdni, której budynki na szczęście nie ucierpiały. Okupacja nie oszczędziła pracowników zajezdni. Narażeni byli na represje, aresztowania, a nawet rozstrzelania. W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego hitlerowcy nakazali wstrzymanie ruchu tramwajowego na mostach. Część taboru udało się sprowadzić na prawy brzeg Wisły, a większość pozostałych wagonów przekształcono w powstańcze barykady. Hala zajezdni została zaminowana i wysadzona w powietrze, co doprowadziło do zniszczenia 120 wagonów. Po wyzwoleniu warszawskiej Pragi w 1945 roku, jeszcze w tym samym miesiącu rozpoczęto odbudowę zajezdni. Pracownicy przeprowadzali ją początkowo gołymi rękami, aby jak najszybciej przywrócić zajezdnię do dawnego funkcjonowania. Już 20 czerwca 1945 roku z zajezdni Praga wyjechał pierwszy powojenny tramwaj. Była to linia 1 przejeżdżająca trasę Kawęczyńska – Wiatraczna.
W 1947 roku zajezdni nadano imię Izydora Koszykowskiego – konduktora MZK, współzałożyciela Związku Zawodowego Tramwajarzy i działacza konspiracyjnego, zamordowanego przez Gestapo.
W 1962 roku na zajezdnię zawitały pierwsze wagony 13N, stacjonujące wcześniej na zajezdni „Mokotów”. W listopadzie 1984 dotarły tu dwa pierwsze wagony 105N. Pod koniec XX w. na stan zajezdni wpisano także wagony 116Na oraz 116Na/1, dzięki czemu przez 13 lat zajezdnia R-2 była posiadaczem największej ilości wagonów niskopodłogowych.
2 lutego 2007 roku Zajezdnia Tramwajowa R-2 Praga została wpisana do rejestru zabytków. Do 2013 roku obiekt ten nosił nazwę Zakład Eksploatacji Tramwajów Praga. Obecnie jego pełna nazwa to Zakład Realizacji Przewozów R-2 Praga.
Dziś, mimo upływu czasu i statusu zabytku Zajezdnia Praga wciąż pełni swoją funkcję. W tej chwili zajezdnia obsługuje 137 wagonów (wysokopodłogowe: 105Na i pochodne, niskopodłogowe bądź częściowo niskopodłogowe: 116N, 116Na, 116Na/1, 120Na, 134N) i jest to nasza najmniejsza zajezdnia.
Na jej terenie znaleźć można gong alarmowy wykonany z niemieckiego pocisku z czasów II wojny światowej, a także figurę św. Krzysztofa, patrona kierowców. Z kolei na jednej ze ścian zewnętrznych obiektu widnieje tablica upamiętniająca medale zdobyte przez Polaków podczas Olimpiady w Seulu w 1988 roku.
Zajezdnia Praga stała się również bohaterką literacką – to właśnie w budynku transformatowni rozgrywa się początek powieści „Elektryczne perły” Konrada Tomasza Lewandowskiego, gdzie dochodzi do tajemniczego zabójstwa.
Dziękujemy za te 100 lat pełne historii, tradycji, a także nieustannej służby mieszkańcom Warszawy! Z okazji tak pięknej rocznicy chcielibyśmy zaprosić mieszkańców do wspólnego świętowania: tegoroczną Noc Muzeów zorganizujemy właśnie na terenie zajezdni Praga. Szczegóły niebawem.
„100 lat Zajezdni Praga!
Dziś świętowaliśmy wyjątkowy jubileusz – sto lat działalności Zajezdni Praga. To jedna z najstarszych i najważniejszych zajezdni tramwajowych w Warszawie. Podczas uroczystości uhonorowaliśmy pracowników – zarówno tych obecnych, jak i emerytowanych – dziękując im za zaangażowanie i codzienną pracę na rzecz mieszkańców stolicy.
Zajezdnia Praga to miejsce z bogatą historią, którą tworzyli ludzie pełni odwagi i determinacji. Podczas II wojny światowej jej pracownicy działali w konspiracji, przekazując informacje i sabotując działania wroga. Po wojnie to właśnie oni jako pierwsi uruchomili zakład i przywrócili ruch tramwajów w zniszczonej Warszawie.
Ich postawa to dowód na to, że tramwajarze to bohaterowie codzienności i historii.
Dziękujemy wszystkim związanym z Zajezdnią Praga za te 100 lat służby dla Warszawy!” – informują Tramwaje Warszawskie.
