Inwazja Iraku na Kuwejt. Konflikt, który zmienił Bliski Wschód

Przyczyny ekonomiczne i polityczne inwazji

Irak znajdował się w katastrofalnej sytuacji gospodarczej po zakończeniu ośmioletniej wojny z Iranem, z zadłużeniem zagranicznym przekraczającym 100 miliardów dolarów. Kuwejt należał do największych wierzycieli Bagdadu, pożyczając Saddamowi około 30 miliardów dolarów na finansowanie konfliktu z Iranem. Wydobycie irackiej ropy spadło do jednej trzeciej stanu sprzed 1980 roku, co dramatycznie pogorszyło sytuację finansową kraju.

Husajn żądał od Kuwejtu umorzenia całego irackiego zadłużenia oraz udzielenia dodatkowego bezzwrotnego wsparcia finansowego. Uzasadniał te roszczenia twierdzeniem, że podczas wojny z Iranem Irak bronił Kuwejtu i całego świata arabskiego przed eksportem irańskiej rewolucji islamskiej. Podobne żądania kierował również do Arabii Saudyjskiej, argumentując że przekazane 40 miliardów dolarów nie stanowiło pożyczki, lecz subwencję.

Iracki dyktator oskarżał Kuwejt o stosowanie dumpingowych cen ropy oraz przekraczanie limitów wydobycia ustalonych przez OPEC. Bagdad domagał się wprowadzenia restrykcyjnych kwot produkcji ropy naftowej, co pozwoliłoby podnieść cenę surowca i poprawić sytuację gospodarczą Iraku. Kuwejcka odmowa spełnienia tych żądań stała się bezpośrednią przyczyną decyzji o inwazji.

Husajn wykorzystał również argumenty historyczne, twierdząc że obszar Kuwejtu przez pewien czas wchodził w skład osmańskiej prowincji Al-Basry. Po aneksji nadał nowo utworzonej prowincji historyczną nazwę Al-Kazima, nawiązującą do tego okresu. Zgłosił także pretensje terytorialne do wysp Al-Warba oraz Dżazirat Bubijan.

Przebieg inwazji i reakcja międzynarodowa

Irackie wojska rozpoczęły atak nad ranem 2 sierpnia 1990 roku, wykorzystując elitarne oddziały Gwardii Republikańskiej, regularne jednostki armii oraz słabo uzbrojone formacje Armii Narodowej. Komandosi transportowani śmigłowcami Mil Mi-8 i Mi-17 zaatakowali stolicę Kuwejtu, podczas gdy inne dywizje wspierane przez śmigłowce bojowe Mil Mi-24 zabezpieczały lotniska i bazy lotnicze.

Dysproporcja sił była ogromna - stutysięczna armia iracka wspierana przez około dwa tysiące czołgów natknęła się na znikomy opór szesnastotysięcznej armii kuwejckiej. Jedynie siły lotnicze Kuwejtu były w stanie na krótki czas stawić opór najeźdźcom. W ciągu dwunastu godzin cały kraj poddał się wojskom Saddama, a rodzina panująca uciekła do Arabii Saudyjskiej.

Równocześnie z inwazją doszło w Kuwejcie do puczu wojskowego zorganizowanego przez panarabskie kręgi armii, w wyniku którego powstała Republika Kuwejtu z Alą Husajnem Alim na czele. Państwo to traktowano jako byt przejściowy - już 9 sierpnia 1990 roku Kuwejt został włączony do terytorium Iraku jako dziewiętnasta prowincja. Irackim zarządcą Kuwejtu został Ali Hasan al-Madżid, znany z brutalnych represji.

Reakcja międzynarodowa była natychmiastowa i zdecydowana. Tego samego dnia Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję nr 660, jednomyślnie potępiającą inwazję i żądającą natychmiastowego wycofania wojsk irackich z Kuwejtu. 6 sierpnia przyjęto rezolucję nr 661, nakładającą światowy zakaz handlu z Irakiem oraz zamrażającą irackie aktywa za granicą.

Okupacja i jej tragiczne konsekwencje

Siedmiomiesięczna okupacja Kuwejtu charakteryzowała się brutalnymi represjami wobec lokalnej ludności oraz systematycznym grabieniem bogactw kraju. Z kraju uciekło około 300 tysięcy mieszkańców, w tym 150 tysięcy obywateli Indii, których rząd indyjski ewakuował w ciągu tygodnia od inwazji. Do Kuwejtu przybyli agenci irackiej służby bezpieczeństwa Al-Muchabarat, którzy szerzyli terror wśród cywilów.

Iraccy żołnierze dopuszczali się masowych morderstw, gwałtów i grabieży, traktując okupowany kraj jako łup wojenny. Mieszkający w Kuwejcie obcokrajowcy byli wykorzystywani jako żywe tarcze do ochrony fabryk i baz wojskowych. Siły Saddama Husajna splądrowały ogromne bogactwa Kuwejtu, wywożąc wszelkie wartościowe dobra do Iraku.

Podczas wycofywania się z Kuwejtu irackie wojska zastosowały taktykę spalonej ziemi, niszcząc budynki publiczne i podpalając 732 szyby naftowe. Spowodowało to ogromne zniszczenia środowiska naturalnego oraz straty ekonomiczne, których skutki odczuwano przez lata. Podpalenie szybów naftowych było aktem zemsty za klęskę militarną oraz próbą zadania maksymalnych strat ekonomicznych Kuwejtowi.

Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła łącznie dwanaście rezolucji domagających się wycofania sił irackich z Kuwejtu. Ostatecznie 29 listopada 1990 roku wydano rezolucję nr 678, upoważniającą państwa członkowskie do użycia "wszystkich niezbędnych środków" w celu wymuszenia na Iraku podporządkowania się wcześniejszym rezolucjom. Stało się to podstawą prawną dla militarnej interwencji koalicji międzynarodowej pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych, znanej jako operacja "Pustynna Burza".

Klęska Iraku i długofalowe konsekwencje

Operacja "Pustynna Burza" rozpoczęła się 17 stycznia 1991 roku intensywnymi bombardowaniami celów na terytorium Iraku, a 24 lutego rozpoczęto ofensywę lądową. Po niespełna dwóch miesiącach działań armia Iraku uległa ogromnej przewadze 35-państwowej koalicji wojskowej. Kuwejt został odbity w ciągu kilku dni, a klęska Iraku była całkowita - 27 lutego wojska koalicji zdobyły kontrolę nad miastem Kuwejt.

Straty militarne Iraku były katastrofalne w porównaniu do strat koalicji - 35 tysięcy zabitych irackich żołnierzy wobec 1216 żołnierzy koalicji, oraz 3800 zniszczonych wozów opancerzonych i 247 samolotów wobec 30 wozów bojowych i 50 samolotów po stronie sił międzynarodowych. Saddam Husajn nie spodziewał się tak błyskawicznej klęski i zmuszony został do podpisania zawieszenia broni 28 lutego 1991 roku w Safwan.

Po przegranej Irak spotkały dotkliwe sankcje gospodarcze nałożone przez ONZ, które boleśnie odczuwano przez długi czas. Wprowadzono drastyczne ograniczenia sprzedaży irackiej ropy naftowej oraz zmuszono Bagdad do wypłacenia olbrzymich odszkodowań za zniszczenia spowodowane w Kuwejcie. Nałożono również embargo na handel i wprowadzono międzynarodowy nadzór nad iracką armią.

Irak został zobowiązany do zniszczenia broni masowego rażenia pod nadzorem inspektorów ONZ. Na północy i południu kraju utworzono strefy wyłączone dla lotnictwa irackiego w celu ochrony Kurdów i szyitów. Konflikt doprowadził również do powstań tych grup przeciwko rządowi centralnemu, które Husajn krwawo stłumił wiosną 1991 roku.