Geniusz w spódnicy. Jej wynalazek zmienił świat mężczyzn

Tabitha Babbitt przyszła na świat 9 grudnia 1779 roku w Hardwick (Massachusetts). Od najmłodszych lat wykazywała się nieprzeciętną pomysłowością i zmysłem technicznym.

W wieku 14 lat dołączyła do wspólnoty Shakerów w Harvardzie. Shakerzy – znani z egalitarnych przekonań, wspólnotowego życia i poszukiwania doskonałości w pracy – stworzyli środowisko, w którym kobiety mogły rozwijać swoje talenty na równi z mężczyznami.

Tabitha przez całe życie pozostała wierna zasadom Shakerów: prostocie, wspólnocie i dzieleniu się postępem. Nigdy nie wyszła za mąż, a jej codzienność upływała na pracy przy krosnach i narzędziach. Zmarła w grudniu 1853 roku w Harvardzie, pozostawiając po sobie dziedzictwo, które dopiero po latach zaczęto doceniać.

Na początku XIX wieku praca w tartaku była wyczerpująca i nieefektywna. Do przecinania kłód używano tzw. piły dołu (whipsaw), wymagającej współpracy dwóch osób – jedna stała nad kłodą, druga pod spodem. Piła cięła tylko w jedną stronę, a połowa wysiłku szła na marne. Tabitha, obserwując ten mozolny proces, zadała sobie pytanie: czy nie można tego zrobić lepiej?

Inspiracją stało się dla niej koło przędzalnicze, które w ruchu obrotowym nie traciło energii. W 1813 roku Babbitt skonstruowała prototyp piły tarczowej: do obracającej się osi przymocowała okrągłą, metalową tarczę z ostrymi zębami na krawędzi. Pierwszy egzemplarz napędzała pedałem przędzalniczym, a następnie podłączono go do maszyny wodnej. Dzięki temu drewno można było ciąć w obu kierunkach, bez marnowania siły.

Jej wynalazek natychmiast zwrócił uwagę sąsiadujących tartaków. Szybko okazało się, że piła tarczowa pozwala na znacznie szybszą i bezpieczniejszą obróbkę drewna. Wkrótce urządzenie zaczęto wdrażać w innych stanach, a idea Babbitt rozprzestrzeniła się na cały kraj.

Przed wynalezieniem piły tarczowej przecięcie jednej kłody mogło trwać nawet kilkadziesiąt minut i wymagało pracy dwóch silnych mężczyzn. Nowe narzędzie pozwalało tę samą czynność wykonać w ułamku tego czasu i przy mniejszym wysiłku. Zastosowanie ruchu obrotowego sprawiło, że cięcie było płynne, precyzyjne i nie wymagało ciągłego cofania narzędzia.

Wprowadzenie piły tarczowej do tartaków przyspieszyło rozwój budownictwa i przemysłu drzewnego w Stanach Zjednoczonych. Zwiększona wydajność pozwoliła na szybszą rozbudowę miast, a także obniżyła koszty produkcji drewna. Wkrótce piły tarczowe zaczęły pojawiać się w warsztatach stolarskich i fabrykach na całym świecie.

Tabitha Babbitt nigdy nie opatentowała swojego wynalazku. Wynikało to z zasad Shakerów, którzy odrzucali indywidualną własność i zysk na rzecz wspólnego dobra. Innowacje traktowali jako dar dla całej wspólnoty, nie jako źródło osobistej sławy czy majątku. Z tego powodu przez dziesięciolecia przypisywano wynalazek piły tarczowej innym osobom, a nazwisko Babbitt pozostawało zapomniane.

Dopiero w XX wieku historycy zaczęli doceniać rolę kobiet w rozwoju techniki i przypisywać Tabithy należne jej miejsce w historii. W 1948 roku podczas wystawy w Fenimore House w Cooperstown zaprezentowano replikę jej piły, zbudowaną według oryginalnych specyfikacji.

Choć piła tarczowa jest jej najbardziej znanym osiągnięciem, Tabitha Babbitt była autorką także innych innowacji. Przypisuje się jej opracowanie nowoczesnej głowicy kołowrotka przędzalniczego oraz procesu produkcji sztucznych zębów. Niektóre źródła wspominają również o jej udziale w wynalezieniu gwoździ ciętych, choć tu część zasług przypisuje się Eliemu Whitneyowi.

Babbitt była przykładem kobiety, która – mimo ograniczeń epoki – potrafiła wykorzystać swoją wiedzę i obserwację do rozwiązywania praktycznych problemów. Jej pomysłowość i odwaga wprowadzania zmian stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń wynalazców, zwłaszcza kobiet, które przez lata były pomijane w oficjalnych annałach historii techniki.