Głowy z Wyspy Wielkanocnej. Prawda o posągach zaskakuje

Słynne głowy ("moai") z Wyspy Wielkanocnej od lat fascynują opinię publiczną i naukowców. Odkrycia archeologów z ostatnich dekad rzuciły nowe światło na te zaskakujące rzeźby. Co faktycznie o nich wiemy?

Głowy z Wyspy WielkanocnejGłowy z Wyspy Wielkanocnej
Źródło zdjęć: © internet
Przez Wieki
SKOMENTUJ

Nie tylko głowy

Moai to monumentalne posągi wykute przez lud Rapa Nui na Wyspie Wielkanocnej między 1250 a 1500 rokiem n.e. Przez lata większość z nich była widoczna tylko od ramion w górę, co sprawiło, że w kulturze masowej utarło się określenie "głowy z Wyspy Wielkanocnej".

Tymczasem już w 1914 roku archeolodzy odkryli, że pod powierzchnią ziemi kryją się pełne torsy tych rzeźb, często z bogatymi zdobieniami i inskrypcjami. To właśnie naturalne procesy erozji i osadzania się gleby przez wieki zakryły dolne partie posągów, chroniąc je przed warunkami atmosferycznymi i zachowując detale, które dziś możemy podziwiać dzięki wykopaliskom.

Współczesne badania, prowadzone m.in. przez zespół UCLA w ramach Easter Island Statue Project, potwierdziły, że niemal wszystkie z blisko 1000 moai to pełne figury, z których około 150 zostało niemal całkowicie zasypanych na stokach wulkanu Rano Raraku. Ich słynne "głowy" to w rzeczywistości tylko najbardziej widoczna część monumentalnych rzeźb.

Tajemnice rzeźbienia i transportu moai

Moai powstawały z tufu wulkanicznego wydobywanego w kraterze Rano Raraku. Rzeźbiarze Rapa Nui najpierw szkicowali sylwetkę w skale, a następnie stopniowo oddzielali figurę od podłoża. Po ukończeniu głowy i przodu posągu, moai były podnoszone do pionu i wykańczane z tyłu. Największy z nich, Paro, mierzy aż 10 metrów wysokości i waży ponad 80 ton.

Transport tych kolosów do miejsc przeznaczenia, często oddalonych o wiele kilometrów, do dziś budzi podziw. Najnowsze teorie sugerują, że posągi "spacerowały" – były balansowane i przesuwane w pozycji pionowej za pomocą lin i zespołów ludzi. Większość moai ustawiano na kamiennych platformach ahu, skierowanych twarzą do wnętrza wyspy, jakby strzegły społeczności przed zagrożeniami z zewnątrz.

Wykopaliska ujawniły, że ciała moai są bogato zdobione. Na plecach wielu posągów odkryto petrogify przedstawiające m.in. ryby, wiosła, haki, a także postacie "tangata manu" – mitycznych ptasich ludzi, centralnych dla religii Rapa Nui. Te motywy miały głębokie znaczenie duchowe i były związane z kultem przodków oraz rytuałami płodności i obfitości.

Niektóre moai posiadają na głowach czerwone czapki (pukao) wykonane z lekkiej skały – czerwonego tufu z innego krateru, co podkreślało status przedstawianych postaci. Kolor czerwony był w polinezyjskiej tradycji barwą świętą i symbolizował mana, czyli duchową moc.

Rola moai w kulturze i religii Rapa Nui

Moai nie były zwykłą dekoracją, stanowiły bowiem materialne uosobienie zmarłych przodków, którzy mieli opiekować się społecznością i zapewniać jej pomyślność. Ustawione twarzami do wiosek, posągi miały "patrzeć" na mieszkańców, chronić ich i wspierać w codziennym życiu. Oczy moai, pierwotnie wypełnione białym koralem i obsydianem lub czerwonym tufem, nadawały im niemal nadprzyrodzoną obecność.

Badania z ostatnich lat dowodzą, że moai były ściśle powiązane z rytuałami płodności i produkcją żywności. Szczególnie w rejonie kamieniołomu Rano Raraku, gdzie gleba była wyjątkowo żyzna dzięki procesom wydobycia, posągi miały "wspierać" urodzajność ziemi. Wokół niektórych moai odkryto ślady upraw bananów, taro i batatów, a także pochówki zmarłych, co wskazuje na ich rolę w ceremoniach agrarnych i rodzinnych.

Współczesne wyzwania

Dziś Wyspa Wielkanocna jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc światowego dziedzictwa UNESCO. Jednak moai są zagrożone przez erozję, zmiany klimatu i działalność człowieka. Pożary, takie jak ten z 2022 roku, poważnie uszkodziły część posągów, a niektóre z nich wymagają pilnej konserwacji i zabezpieczenia.

Międzynarodowe zespoły archeologów i konserwatorów we współpracy z lokalną społecznością Rapa Nui prowadzą szeroko zakrojone prace badawcze i ochronne. Projekty takie jak Easter Island Statue Project nie tylko dokumentują i zabezpieczają posągi, ale także angażują mieszkańców w ochronę ich dziedzictwa i edukację kolejnych pokoleń.

Wybrane dla Ciebie

Siatkarze Asseco Resovii zagrają w Lidze Mistrzów. Rzeszowski klub otrzymał dziką kartę
Siatkarze Asseco Resovii zagrają w Lidze Mistrzów. Rzeszowski klub otrzymał dziką kartę
Suwałki. Uciekinier z poprawczaka kradł perfumy i je sprzedawał. Pieniądze przeznaczał "na życie"
Suwałki. Uciekinier z poprawczaka kradł perfumy i je sprzedawał. Pieniądze przeznaczał "na życie"
Warszawa. Śmiertelny wypadek na kolei. Na miejscu pracują służby
Warszawa. Śmiertelny wypadek na kolei. Na miejscu pracują służby
Wrocław. Poszukiwany 28-latek unikał kilkudziesięciu dni odsiadki. Po zatrzymaniu grozi mu 10 lat więzienia
Wrocław. Poszukiwany 28-latek unikał kilkudziesięciu dni odsiadki. Po zatrzymaniu grozi mu 10 lat więzienia
"Świętojańskie Czarowanie" w Centrum Kreatywności Pałacyk w Starachowicach. Wieczór magii i słowiańskiej tradycji
"Świętojańskie Czarowanie" w Centrum Kreatywności Pałacyk w Starachowicach. Wieczór magii i słowiańskiej tradycji
Dni Ponidzia 2025. Będą gwiazdy - Cleo, Brathanki, Loka, DEJW. Znamy program
Dni Ponidzia 2025. Będą gwiazdy - Cleo, Brathanki, Loka, DEJW. Znamy program
Mieszkańcy Leszna pożegnali ks. prałata Jana Majchrzaka
Mieszkańcy Leszna pożegnali ks. prałata Jana Majchrzaka
Poznań wspiera edukację włączającą. Rusza projekt dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Poznań wspiera edukację włączającą. Rusza projekt dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Poznaliśmy terminarz Betclic 2 Ligi. Resovia zacznie u siebie, a Stal Stalowa Wola na wyjeździe
Poznaliśmy terminarz Betclic 2 Ligi. Resovia zacznie u siebie, a Stal Stalowa Wola na wyjeździe
Tragedia w Olsztynie. Rowerzystka potrącona przez tramwaj na przejeździe. Mimo reanimacji nie udało się jej uratować
Tragedia w Olsztynie. Rowerzystka potrącona przez tramwaj na przejeździe. Mimo reanimacji nie udało się jej uratować
Dramatyczne losy na tle historii. Wystawa IPN "Droga i Dziedzictwo"
Dramatyczne losy na tle historii. Wystawa IPN "Droga i Dziedzictwo"
Turkusowe jezioro, rajskie plaże, nieziemskie widoki. To lubuski raj!
Turkusowe jezioro, rajskie plaże, nieziemskie widoki. To lubuski raj!