Barbara Mickiewicz. Kim była matka naszego wieszcza?

Barbara z Majewskich urodziła się około 1767 roku, jako córka Mateusza Majewskiego herbu Starykoń, ekonoma z Cząbrowa i rotmistrza nowogródzkiego, oraz Anny z Orzeszków, córki wojskiego mielnickiego. Jej rodzina należała do drobnej szlachty, która od pokoleń zamieszkiwała ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wychowywała się w środowisku, gdzie ceniono tradycję, wykształcenie i przywiązanie do wartości patriotycznych.

W rodzinie Barbary istotną rolę odgrywały więzi rodzinne i wzajemna pomoc. Miała rodzeństwo – siostrę Mariannę oraz brata Onufrego Ignacego. Wychowanie w domu Majewskich opierało się na szacunku do przeszłości i pielęgnowaniu polskości w warunkach coraz trudniejszych dla szlachty kresowej po rozbiorach Rzeczypospolitej.

W połowie lat 90. XVIII wieku Barbara poślubiła Mikołaja Mickiewicza, adwokata nowogródzkiego, który pełnił także funkcję komornika mińskiego. Mikołaj wywodził się z rodu szlacheckiego herbu Poraj, a jego rodzina miała swoje korzenie w Nowogródku i okolicach. Małżeństwo Barbary i Mikołaja było typowe dla środowiska szlacheckiego tamtego czasu – łączyło tradycję z aspiracjami społecznymi i intelektualnymi.

Wspólnie doczekali się pięciu synów: Franciszka (1796), Adama (1798), Aleksandra (1801), Jerzego (1804) oraz Antoniego (1805), który zmarł w dzieciństwie. Rodzina Mickiewiczów mieszkała w różnych miejscowościach w okolicach Nowogródka, m.in. w Zaosiu, folwarku należącym do stryja Adama, Bazyla Mickiewicza, oraz w Nowogródku, gdzie Adam został ochrzczony.

Barbara prowadziła dom zgodnie z zasadami szlacheckiej tradycji, dbając o edukację i wychowanie dzieci. W jej domu panowała atmosfera otwartości, gościnności i przywiązania do polskości. Była osobą obdarzoną wdziękiem i umiejętnością zjednywania sobie ludzi, co podkreślają źródła opisujące jej relacje z otoczeniem.

Barbara Mickiewiczowa odegrała kluczową rolę w wychowaniu swoich synów, zwłaszcza Adama, który już od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie literaturą i nauką. To ona była jego pierwszą nauczycielką – zachęcała do czytania bajek Ignacego Krasickiego, dbała o rozwijanie wyobraźni i wrażliwości literackiej. Wspierała syna w nauce i starała się przezwyciężać jego niechęć do ręcznego pisania, co miało później znaczenie w jego twórczości.

W domu Mickiewiczów przykładano dużą wagę do edukacji, mimo że sytuacja materialna rodziny nie była najlepsza. Ojciec Adama, Mikołaj, znany był z licznych procesów i niejasnych interesów, co nierzadko prowadziło do problemów finansowych. Barbara starała się jednak zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa i stabilności, przekazując im wartości moralne i patriotyczne.

Wychowanie w duchu szacunku do tradycji i ojczyzny miało ogromny wpływ na późniejsze życie i twórczość Adama Mickiewicza. To właśnie matka zaszczepiła w nim miłość do polskości, języka i historii, co znalazło odzwierciedlenie w jego dziełach.

W 1812 roku zmarł Mikołaj Mickiewicz, pozostawiając Barbarę z czworgiem żyjących synów. Śmierć męża była dla niej ogromnym ciosem, a jednocześnie początkiem trudnego okresu w życiu rodziny. Barbara musiała samodzielnie zadbać o wychowanie i utrzymanie dzieci, co w tamtych czasach nie było łatwe.

W tym okresie korzystała z pomocy starszych synów, zwłaszcza Franciszka, który jako najstarszy przejął część obowiązków ojca. Adam, już wtedy wykazujący talent literacki, rozpoczął naukę w szkole dominikańskiej w Nowogródku, a następnie kontynuował edukację w Wilnie. Barbara, mimo trudności, starała się wspierać synów w ich dążeniach, choć sama zmagała się z problemami zdrowotnymi.

Po śmierci najmłodszego syna Antoniego w 1810 roku, Barbara jeszcze bardziej zacieśniła więzi z pozostałymi dziećmi. Jej troska i poświęcenie stały się fundamentem, na którym opierała się rodzina w najtrudniejszych chwilach.

Barbara Mickiewiczowa zmarła po długiej chorobie 21 października 1820 roku w Nowogródku. Jej śmierć była dla rodziny wielkim przeżyciem, zwłaszcza dla Adama, który w tym czasie pracował jako nauczyciel w Kownie. Bliscy długo zwlekali z powiadomieniem go o śmierci matki, obawiając się, że wiadomość ta może go głęboko zranić. Adam dowiedział się o jej odejściu dopiero podczas wizyty w domu na Boże Narodzenie.

Odejście Barbary zamknęło pewien rozdział w życiu rodziny Mickiewiczów. Jej postać, choć niepozostawiająca po sobie licznych dokumentów czy listów, na zawsze zapisała się w pamięci potomnych jako matka wieszcza narodowego, kobieta silna, oddana rodzinie i tradycji.