Białystok: Międzynarodowy Festiwal Sztuk Dawnych już 12 października

Międzynarodowy Festiwal Sztuk Dawnych im. Izabeli Branickiej jest szczególną platformą prezentacji kultury, sztuki i muzyki dawnej w nawiązaniu do świetności kulturalnej Wersalu Północy, jak zwano wyjątkową rezydencję białostocką Hetmana W.K. Jana Klemensa Branickiego i jego żony Izabeli Branickiej z Poniatowskich, siostry ostatniego Króla Polski. Przedsięwzięcie w swoim pierwotnym zamyśle miało charakter artystycznej rekonstrukcji różnych elementów hucznych obchodów Imienin Izabeli (19 XI).

Od roku 2021 festiwal rozpoczął funkcjonowanie w rozszerzonej formule, chcąc prezentować najciekawsze zjawiska w wykonawstwie szeroko pojętej muzyki dawnej od średniowiecza aż po wiek XIX. Festiwal Sztuk Dawnych poprzez realizację już 14 edycji, wpisał się na stałe w kalendarz ważnych imprez kulturalnych w Białymstoku. W dotychczasowych edycjach wzięło udział łącznie ponad 12 tys. widzów, 850 artystów, którzy przygotowali i wykonali ponad 60 wydarzeń.

Festiwal zdobył w 2017 roku tytuł laureata konkursu Wojewody Podlaskiego na "Inicjatywę Społeczną Roku". W roku 2023 Festiwal został nominowany w konkursie Podlaska Marka Roku 2022. Od 2023 roku każda z edycji realizowana jest pod określonym hasłem przewodnim. W tegorocznej edycji Festiwal odbędzie się pod hasłem "Muzyka wojny i pokoju".

W ramach koncertu inauguracyjnego przeniesiemy się na dwór Hetmański - Wielkiego Hetmana Koronnego Jana Klemensa Branickiego. Stała obecność garnizonu wojskowego z pewnością była zauważalnym elementem codzienności ówczesnych mieszkańców. Hetman, oprócz włoskiej orkiestry, utrzymywał również orkiestrę janczarską, której rekonstrukcję usłyszymy podczas koncertu "Muzyczna karawana z Turcji do Polski" w wykonaniu Marii Pomianowskiej z zespołem.

Następnie zabrzmi koncert staropolskich Pieśni Rycerskich. Nie zabraknie również muzycznej rywalizacji pomiędzy klawesynem a pianoforte, którą usłyszymy w koncercie podwójnym Es-dur na klawesyn, pianoforte i orkiestrę Carla Philippa Emanuela Bacha. Finałem będą marsze i hejnały hetmańskie w interpretacji zespołu trąbek historycznych "Tubicinatores Gedanenses".

Już w najbliższą niedzielę, 12 października o godz. 19 czeka nas koncert "Muzyczna karawana z Turcji do Polski" w wykonaniu Marii Pomianowskiej z zespołem. Odbędzie się on w Aula Magna Pałacu Branickich w Białymstoku.

Początki kontaktów polsko-tureckich sięgają XV wieku. Były one naznaczone okresami wojny, ale też długimi latami pokoju i wzajemną wymianą handlowo-kulturową. W wieku XVI stosunki polsko-tureckie były przeważnie pokojowe, a niekiedy wręcz przyjazne. Wtedy to do naszego kraju napływać zaczęła wiedza na temat sztuki, muzyki i obyczajówBliskiego Wschodu. Znaczną rolę w kontaktach Polski z Turcją odgrywali hetmani wielcy koronni. Jednym z nich był hetman Jan Klemens Branicki.

Niezwykłym przejawem sympatii do kultury tureckiej było tworzenie i utrzymywanie w dawnej Rzeczpospolitej od czasów Jana III Sobieskiego orkiestr janczarskich. Od XVIII w. już wiele rodów magnackich zainteresowanych było sztuką i muzyką turecką, arabską i perską. Pośród nich: Czartoryscy, Radziwiłłowie, Potoccy, Krasińscy, Sanguszkowie. A trzeba pamiętać, że wiedzę na temat egzotycznych instrumentów orientalnych, które w efekcie dały początek większości instrumentów muzycznych Europy, już wiele wieków wcześniej rozpowszechniali wędrowni muzycy przybywający z Bliskiego Wschodu. Program koncertu to swoista podróż w czasie i przestrzeni jako że Polska jest krajem o burzliwej historii i w związku z usytuowaniem geograficznym poddana była silnym wpływom z Północy, Południa, Wschodu i Zachodu. To sprawiło, że możemy w dawnych polskich pieśniach i melodiach usłyszeć echo czasów gdy Turcy i Tatarzy podbijali Europę, przynosząc ze sobą rytmy, opowieści i melodie Bliskiego Wschodu. Poza prezentacją typowych utworów tureckich koncert przedstawi tzw. muzykę orkiestry janczarskiej z XVIII wieku z jej charakterystycznymi instrumentami dętymi oraz bębnami. W muzycznej karawanie nie zabraknie melodii polskich w których słychać echo skal i rytmów orientalnych. Jak twierdzą naukowcy, muzyka Bliskiego Wschodu sięga swoimi korzeniami źródeł mezopotamskich. Jednym z ważnych elementów jej magii jest celebrowanie momentu tworzenia "na żywo". Dlatego nie zabraknie podczas koncertu improwizacji. Takie właśnie podejście do muzyki do dnia dzisiejszego pielęgnują muzycy tureccy, perscy czy syryjscy. Improwizacja przenika się tam z graniem czy śpiewaniem utworów zakomponowanych. Koncerty przesycone kreacją "na żywo" potrafią poruszyć najgłębsze psychiczne warstwy człowieka. Mamy wrażenie jakby powstawały dzieła piszące się nieustannie, ale za każdym razem nieco inaczej. Karawana z Turcji do Polski jak dawna orkiestra janczarska zabierze ze sobą wiele orientalnych instrumentów, opowieści i emocji.

Kolejne koncerty festiwalowe:

• 9 XI 2025 (Niedziela) godz. 19 - "Pieśni Rycerskie", wykonawcy: Starosielskie Bractwo Śpiewacze, Aula Magna Pałacu Branickich w Białymstoku.
• 16 XI 2025 (Niedziela) godz. 19 - "Pianoforte vs Klawesyn - koncert na historycznych instrumentach klawiszowych", wykonawcy: Katarzyna Drogosz (pianoforte), zespół Instrumentów Dawnych Polskiej Opery Królewskiej Capella Regia Polona, Krzysztof Garstka klawesyn/dyrygent, Aula Magna Pałacu Branickich w Białymstoku.
• 23 XI 2025 (Niedziela) godz. 19 - "Muzyka Wojny i Pokoju - marsze i hejnały hetmańskie", wykonawcy: Tubicinatores Gedanenses, kierownictwo artystyczne: Paweł Hulisz, Aula Magna Pałacu Branickich w Białymstoku.

Zadanie dofinansowane jest ze środków z budżetu Miasta Białegostoku. Zadanie współfinansowane ze środków Województwa Podlaskiego. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego, w ramach programu "Muzyka", realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.