Egipt w rękach Arabów. Ekspansja, która zmieniła Afrykę

Tło historyczne podboju Egiptu

Na początku VII wieku Egipt był prowincją Cesarstwa Bizantyjskiego, rządzoną przez namiestnika rezydującego w Aleksandrii. Kraj ten, choć bogaty i strategicznie położony, był osłabiony przez dekady wojen z Persją i wewnętrzne napięcia religijne. Egipscy Koptowie, wyznający monofizytyzm, byli prześladowani przez bizantyjskich zwierzchników, co powodowało narastającą niechęć do władzy centralnej.

W tym samym czasie na Półwyspie Arabskim doszło do zjednoczenia plemion pod sztandarem islamu. Po śmierci Mahometa, Arabowie rozpoczęli ekspansję na terytoria Bizancjum i Persji. Po zwycięstwach w Syrii i Palestynie ich kolejnym celem stał się Egipt – kluczowy region ze względu na bogactwo i znaczenie strategiczne. Arabscy dowódcy zdawali sobie sprawę, że opanowanie Egiptu pozwoli zabezpieczyć nowo zdobyte ziemie i otworzy drogę do dalszej ekspansji w Afryce.

Przebieg kampanii i główne bitwy

W 639 roku armia arabska pod wodzą Amra ibn al-Asa wkroczyła do Egiptu. Początkowo siły inwazyjne liczyły około 4 tysięcy żołnierzy, jednak wkrótce zostały wzmocnione posiłkami z Arabii i Palestyny. Arabowie przekroczyli Synaj i zdobyli pierwsze ważne miasto – Peluzjum, po trwającym kilka tygodni oblężeniu. Następnie skierowali się ku Bilbeis, które również padło po krótkim oporze.

Kluczowym momentem kampanii była wielomiesięczna obrona twierdzy Bilbeis, położonej u ujścia Delty Nilu. Po ciężkich walkach i negocjacjach, w kwietniu 641 roku Bizantyjczycy poddali twierdzę, co otworzyło Arabom drogę do Aleksandrii. Stolica Egiptu broniła się jeszcze przez kilka miesięcy, ale ostatecznie w listopadzie 641 roku została zdobyta przez wojska Amra ibn al-Asa. To wydarzenie przesądziło o losach całego kraju.

W 645 roku Bizancjum próbowało odzyskać Egipt, wysyłając ekspedycję morską pod dowództwem Manuela. Aleksandria na krótko wróciła pod bizantyjską kontrolę, jednak Arabowie szybko odbili miasto, definitywnie kończąc okres panowania Bizancjum w Egipcie.

Rola Amra ibn al-Asa i strategia Arabów

Amr ibn al-As, wybitny dowódca i polityk, był kluczową postacią podboju Egiptu. Jego wcześniejsze kontakty handlowe z Egiptem pozwoliły mu dobrze poznać kraj, jego bogactwo i słabości. Amr wykazał się nie tylko talentem militarnym, ale także dyplomatycznym – potrafił negocjować z lokalnymi elitami i zdobywać poparcie części ludności, zwłaszcza Koptów niezadowolonych z bizantyjskich rządów.

Arabowie wykorzystywali podziały religijne i społeczne w Egipcie, obiecując tolerancję religijną i niższe podatki w zamian za lojalność wobec nowej władzy. Ich armia była zorganizowana i mobilna, a znajomość pustynnych szlaków pozwoliła na skuteczne manewry i unikanie silnie bronionych punktów. Po zdobyciu kolejnych miast Arabowie stopniowo przejmowali kontrolę nad administracją i gospodarką regionu.

Zmiany polityczne i społeczne po podboju

Podbój Egiptu przez Arabów przyniósł radykalne zmiany polityczne. Kraj został włączony do kalifatu, a nową stolicą administracyjną stało się Fustat, założone w pobliżu dawnej twierdzy Bilbeis. Dotychczasowa elita bizantyjska została odsunięta od władzy, a na jej miejsce pojawili się arabscy urzędnicy i wojskowi.

Jednym z najważniejszych skutków było stopniowe rozprzestrzenianie się islamu i języka arabskiego. Choć początkowo większość ludności pozostała przy swoich religiach i zwyczajach, z czasem coraz więcej Egipcjan przyjmowało islam, co prowadziło do głębokich przemian kulturowych i społecznych. Wprowadzono nowe prawa, a system podatkowy został dostosowany do potrzeb kalifatu.

Arabowie wprowadzili także nowe wzorce architektoniczne i artystyczne, a Egipt stał się jednym z głównych ośrodków świata islamu. Przejęcie kontroli nad żyznymi ziemiami doliny Nilu umożliwiło dalszą ekspansję arabską w Afryce Północnej.

Znaczenie podboju Egiptu przez Arabów

Podbój Egiptu przez Arabów był jednym z najważniejszych wydarzeń w historii tego kraju. Zakończył trwające niemal tysiąc lat panowanie Greków i Rzymian, a Egipt na stałe wszedł w krąg cywilizacji islamskiej. Od tej pory kraj ten był nieprzerwanie rządzony przez muzułmanów, a Aleksandria straciła swoje znaczenie na rzecz nowych centrów politycznych i religijnych.

Zmiany wywołane przez podbój miały dalekosiężne skutki nie tylko dla Egiptu, ale i całego regionu. Osłabienie Bizancjum przyspieszyło jego upadek, a Egipt stał się bazą do dalszych podbojów w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Przeobrażenia społeczne, religijne i językowe, które rozpoczęły się w VII wieku, na zawsze odmieniły oblicze kraju nad Nilem.

Wybrana bibliografia:

• Egypt: Arab Conquest (639-645) – World History [https://www.worldhistory.biz/sundries/37418-egypt-arab-conquest-639-645.html]
• Muslim Conquest in Egypt [https://www.cairotoptours.com/Egypt-Travel-Guide/History-of-Egypt/Muslim-conquest-in-Egypt]