Historia testów ciążowych. Od starożytności do dziś

Pierwsze znane próby wykrywania ciąży sięgają czasów faraonów. W Egipcie już około 1350 roku p.n.e. kobiety polewały przez kilka dni ziarna pszenicy i jęczmienia własnym moczem. Jeśli zboże zaczynało kiełkować, uznawano to za potwierdzenie ciąży.

Co ciekawe, rodzaj kiełkującego zboża miał nawet wskazywać płeć dziecka – pszenica zapowiadała narodziny dziewczynki, a jęczmień chłopca. Jeśli żadne ziarna nie wykazywały wzrostu, uznawano, że kobieta nie jest w ciąży.

Metoda ta, choć wydaje się dziś zabawna, została potwierdzona naukowo w XX wieku. Badania wykazały, że w około 70–75% przypadków egipski test dawał prawidłowy wynik pozytywny, a w 85% – negatywny. Okazało się, że hormon obecny w moczu ciężarnych rzeczywiście wpływał na wzrost roślin. Przez kolejne stulecia podobne praktyki stosowano w różnych kulturach, choć ich skuteczność była różna.

W starożytnej Grecji i Rzymie lekarze, tacy jak Galen, analizowali mocz nie tylko pod kątem ciąży, ale i ogólnego zdrowia. Perski uczony Awicenna twierdził, że po zmieszaniu moczu ciężarnej z siarką pojawią się robaki – miało to być kolejnym dowodem na ciążę. Średniowiecze przyniosło wróżenie z moczu, czyli uromancję, która łączyła w sobie medycynę i magię.

Dopiero XIX wiek przyniósł bardziej naukowe podejście do wykrywania ciąży. Lekarze zaczęli szukać wiarygodnych objawów i markerów, które jednoznacznie potwierdzałyby obecność płodu. Jednak bez wiedzy o istnieniu hormonów, skuteczność tych metod była ograniczona.

Prawdziwy przełom nastąpił w 1905 roku, kiedy to po raz pierwszy użyto terminu "hormony", co zapoczątkowało rozwój endokrynologii. W 1926 roku niemieccy badacze Bernhard Zondek i Selmar Aschheim zidentyfikowali gonadotropinę kosmówkową (hCG) – hormon produkowany przez łożysko kobiety w ciąży. To odkrycie stało się podstawą do opracowania pierwszych naukowych testów ciążowych.

W latach 20. XX wieku pojawiły się tzw. testy biologiczne. Polegały one na wstrzykiwaniu moczu podejrzanej o ciążę kobiety samicom myszy, królików lub żab. Jeśli zwierzęta zaczynały owulować, uznawano to za potwierdzenie obecności hCG w moczu, a więc i ciąży. Test żabi, znany jako test Hogbena, polegał na podaniu moczu samicy żaby – jeśli po 18 godzinach następowała owulacja, wynik uznawano za pozytywny.

Choć skuteczne, metody te były czasochłonne, kosztowne i wymagały użycia żywych zwierząt. Przeprowadzenie testu trwało nawet kilkadziesiąt godzin, a wyniki nie zawsze były jednoznaczne.

Wraz z rozwojem biochemii i immunologii pojawiły się nowe możliwości laboratoryjnego wykrywania ciąży. W latach 60. XX wieku naukowcy opracowali testy immunologiczne, które wykrywały obecność hCG w moczu za pomocą specjalnych przeciwciał. Były to już znacznie bardziej precyzyjne i szybsze metody, choć nadal wymagały wizyty w laboratorium.

W tym czasie kobieta, podejrzewająca ciążę, mogła zanieść próbkę moczu do laboratorium, gdzie wykonywano wieloetapowy test. Procedura była skomplikowana i wymagała udziału specjalistów. Wynik uzyskiwano po kilku godzinach lub dniach, a testy były dostępne głównie w większych miastach i dla osób zamożniejszych.

Przełomem było odkrycie, że poziom hCG można oznaczyć także we krwi. Testy laboratoryjne z krwi pozwalają wykryć ciążę już od 7–10 dnia po zapłodnieniu, zanim pojawią się pierwsze objawy. Do dziś badanie poziomu beta-hCG we krwi uznawane jest za najpewniejszą metodę potwierdzenia ciąży.

Prawdziwą rewolucją okazało się wynalezienie domowego testu ciążowego. Pomysł narodził się w latach 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Młoda graficzka Margaret M. Crane zaprojektowała prototyp testu, który pozwalał kobietom samodzielnie sprawdzić, czy są w ciąży. Jej wynalazek składał się z probówki, zakraplacza, lusterka i spinacza do papieru. Początkowo pomysł spotkał się z oporem firm farmaceutycznych i lekarzy, którzy obawiali się utraty kontroli nad informacją o ciąży.

Pierwszy domowy test ciążowy trafił do sprzedaży w USA w 1977 roku. Był to przełom – kobiety mogły wreszcie uzyskać odpowiedź bez konieczności wizyty u lekarza czy oddawania próbek do laboratorium. W Polsce testy domowe pojawiły się dopiero na początku lat 90., ale szybko stały się standardem w aptekach.

Współczesne testy ciążowe są kompaktowe, proste w użyciu i niezwykle czułe. Wystarczy zanurzyć pasek lub płytkę w próbce moczu, by po kilku minutach uzyskać wynik. Testy wykrywają obecność beta-hCG już od 8–10 dnia po zapłodnieniu, a ich skuteczność sięga 95–99%.